Tổng thống Mỹ Donald Trump đã vạch ra ranh giới đỏ trên mạng xã hội: Bất kỳ ai không đồng ý với quan điểm cắt giảm lãi suất khi kinh tế đang hoạt động tốt sẽ không bao giờ trở thành Chủ tịch Fed.
Cuộc đấu giữa Nhà Trắng và Fed lại leo thang do áp lực trực tiếp từ Trump. Vào ngày 10 tháng 12 theo giờ địa phương, Fed đã công bố hạ mục tiêu lãi suất quỹ liên bang xuống 25 điểm cơ bản, về mức 3,5%-3,75%. Đây là lần giảm lãi suất thứ ba liên tiếp trong năm, tổng mức giảm đạt 75 điểm cơ bản.
Ngày hôm sau, dữ liệu do Bộ Thương mại Mỹ công bố cho thấy GDP quý III của Mỹ tăng trưởng 4,3% so với quý trước theo tỷ lệ hàng năm.
Đối mặt với tăng trưởng kinh tế vượt kỳ vọng cùng việc giảm lãi suất liên tục, Trump lại đăng bài chỉ trích trên mạng xã hội: “Trước đây, khi có tin tốt, thị trường sẽ tăng. Giờ đây, khi có tin tốt, thị trường lại giảm vì ai cũng nghĩ lãi suất sẽ lập tức tăng để đối phó với lạm phát ‘tiềm ẩn’.”
I. Áp lực mới nhất
Kể từ khi Trump trở lại Nhà Trắng, mâu thuẫn giữa ông và Fed gần như chưa bao giờ ngừng lại. Gần đây, tranh cãi này trở nên cụ thể và gay gắt hơn do một thông tin và một số liệu kinh tế.
● Ngày 23 tháng 12, dữ liệu ước tính sơ bộ do Bộ Thương mại Mỹ công bố cho thấy GDP quý III của Mỹ tăng trưởng 4,3% so với quý trước theo tỷ lệ hàng năm. Con số này cao hơn dự báo của phần lớn các nhà kinh tế, cho thấy kinh tế Mỹ vẫn duy trì động lực tăng trưởng mạnh mẽ.
● Ngay ngày hôm sau khi dữ liệu tăng trưởng kinh tế được công bố, Trump lại tiếp tục gây áp lực lên Fed trên mạng xã hội. Ông hy vọng Fed “giảm lãi suất khi thị trường hoạt động tốt, thay vì vô cớ phá hủy thị trường”, và nhấn mạnh: “Bất kỳ ai không đồng ý với quan điểm của tôi sẽ không bao giờ trở thành Chủ tịch Fed!”
● Đây không phải lần đầu Trump công khai gây áp lực lên Fed. Trước đó, ông nhiều lần chỉ trích Chủ tịch Fed Jerome Powell là “tồi tệ”, và nhiều lần đe dọa sẽ “đuổi việc” Powell. Trump cho rằng Powell giảm lãi suất quá chậm, không phù hợp với chính sách kích thích tăng trưởng kinh tế bằng lãi suất thấp của ông.
II. Các cấp độ gây áp lực
Việc Trump gây áp lực lên Fed không phải là hành động bộc phát, mà là một quá trình từng bước, tạo thành một hệ thống áp lực chính trị hoàn chỉnh.
● Công khai và trực tiếp nhất là áp lực dư luận, Trump liên tục chỉ trích chính sách lãi suất của Fed qua mạng xã hội và các tuyên bố công khai. Ông nhiều lần nhấn mạnh, dù không giảm lãi suất thì Mỹ vẫn làm rất tốt, nhưng nếu giảm lãi suất thì Mỹ sẽ còn tốt hơn nữa.
● Sâu hơn là bố trí nhân sự. Trump đã nhiều lần bày tỏ ý định phá vỡ xu hướng thị trường gần đây và nóng lòng đề cử một chủ tịch cam kết giảm chi phí vay mượn. Theo Financial Times, Trump đã rút ngắn danh sách ứng viên xuống còn ba đến bốn người, bao gồm cựu thành viên Fed Kevin Warsh, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Nhà Trắng Kevin Hassett và thành viên Fed Christopher Waller.
● Bước quyết liệt nhất là thách thức pháp lý. Theo New York Times tiết lộ, Trump từng soạn thảo thư sa thải Chủ tịch Fed Jerome Powell. Dù sau đó Trump phủ nhận điều này, nhưng động thái này được xem là thách thức trực tiếp nhất đối với tính độc lập của Fed trong lịch sử các tổng thống Mỹ.
III. Bất đồng chính trị
Cuộc đấu giữa Nhà Trắng và Fed đã gây ra phản ứng trái chiều trong chính trường Mỹ, phản ánh mâu thuẫn sâu sắc trong hệ thống quản trị kinh tế Mỹ.
● Trong nội bộ Đảng Cộng hòa, các nghị sĩ phụ trách tài chính và ngân sách tỏ ra dè dặt rõ rệt. Thành viên Ủy ban Ngân hàng Tom Tillis khẳng định: “Chấm dứt tính độc lập của Fed sẽ là một sai lầm lớn”, đồng thời cảnh báo nếu thực sự cách chức chủ tịch, Thượng viện sẽ “phản ứng nhanh chóng”.
● Phía Đảng Dân chủ nhìn chung cho rằng động thái này làm tổn hại cơ chế quản trị kinh tế và uy tín quốc tế của Mỹ, là tín hiệu nguy hiểm của “can thiệp chính trị vào tài chính”. Nhiều thượng nghị sĩ Dân chủ khẳng định Trump đã làm suy yếu tính độc lập của Fed.
● Phố Wall và giới tài chính bày tỏ lo ngại rộng rãi. Nhiều chuyên gia phân tích tại các tổ chức tài chính cho rằng động thái này sẽ gây biến động thị trường và có thể khiến nhà đầu tư lo ngại về uy tín của đồng USD và trái phiếu chính phủ Mỹ.
IV. Khó khăn kinh tế
Khó khăn trong quyết sách mà Fed đang đối mặt xuất phát từ tình trạng “đình trệ” và “lạm phát” cùng tồn tại trong kinh tế Mỹ.
● Tăng trưởng mạnh mẽ và lạm phát dai dẳng tạo nên sự đối lập. GDP quý III của Mỹ tăng 4,3%, nhưng áp lực lạm phát chưa giảm. Chỉ số PCE ưa thích của Fed tăng 2,8% so với cùng kỳ năm trước vào tháng 9, dù thấp hơn dự báo nhưng vẫn cao hơn nhiều so với mục tiêu 2%.
● Đồng thời, thị trường lao động đã xuất hiện tín hiệu hạ nhiệt. Tháng 10, số lượng sa thải và thôi việc tại Mỹ đạt 1,854 triệu người, cao nhất kể từ tháng 1 năm 2023. Sự kết hợp giữa “lao động suy giảm + lạm phát dai dẳng” khiến Fed rơi vào thế khó giữa “bảo vệ việc làm” và “kiểm soát lạm phát”.
● Kết quả bỏ phiếu tại cuộc họp chính sách gần nhất của Fed cũng phản ánh mâu thuẫn nội bộ này. Trong số 12 thành viên bỏ phiếu, 9 người ủng hộ giảm lãi suất, 3 người phản đối, đây là lần đầu tiên kể từ tháng 9 năm 2019. Mâu thuẫn “đình lạm” này sẽ thử thách các nhà hoạch định chính sách trong thời gian dài, lập trường “chờ quan sát” của Fed có thể trở thành lựa chọn phổ biến của các ngân hàng trung ương toàn cầu, sự chậm trễ trong phản ứng chính sách sẽ làm tăng biến động thị trường.
V. Cuộc đua kế nhiệm
Khi nhiệm kỳ của Powell sẽ kết thúc vào tháng 5 năm 2026, cuộc đua cho vị trí Chủ tịch Fed tiếp theo đã âm thầm bắt đầu.
Trump đã rút ngắn danh sách ứng viên xuống còn “ba đến bốn người”. Trong số nhiều ứng viên tiềm năng, một số nhân vật then chốt có những đặc điểm riêng:
● Kevin Hassett là Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia, cố vấn kinh tế chủ chốt của Trump, ủng hộ giảm lãi suất và nới lỏng tiền tệ.
● Kevin Warsh, cựu thành viên Fed, được dư luận gọi là “đại diện phe diều hâu”, chú trọng kiểm soát lạm phát và ổn định tài chính.
● Christopher Waller, hiện là thành viên Fed, có quan điểm thiên về “phe thị trường”, linh hoạt giữa tăng lãi suất và nới lỏng, được xem là lựa chọn “dung hòa”.
● Scott Bessent, hiện là Bộ trưởng Tài chính, phong cách thị trường, chủ trương phối hợp linh hoạt giữa lãi suất và tài khóa, từng được Trump “chỉ định”.
So sánh quan điểm chính sách của các ứng viên Chủ tịch Fed tiềm năng như sau:
Dù ai cuối cùng được đề cử, vị tân Chủ tịch này đều sẽ đối mặt với thách thức lớn trong việc cân bằng giữa áp lực chính trị và đánh giá chuyên môn.
Chỉ số S&P 500 đã tăng liên tiếp bốn ngày và lập kỷ lục mới sau khi dữ liệu GDP được công bố. Phản ứng thị trường này trái ngược với nghịch lý “tin tốt là tin xấu” mà Trump mô tả, dường như cho thấy thị trường đang tự điều chỉnh.
Vào đầu tháng 12, Trump cho biết ông đã rút ngắn danh sách ứng viên Chủ tịch Fed xuống còn “ba đến bốn người” và dự kiến sẽ sớm đưa ra quyết định, sẽ công bố trong “vài tuần tới”. Kevin Hassett và Kevin Warsh được xem là những ứng viên hàng đầu cho vị trí này, còn Christopher Waller cũng từng được Trump phỏng vấn và khen ngợi.
