Hồ sơ sinh tử của các dự án nổi bật năm 2021: Khi xưa tranh nhau đầu tư, giờ còn lại ai?

Bạn còn nhớ thị trường bò năm 2021 không?

Năm đó, bitcoin đã vượt mốc 60.000 đô la Mỹ, ethereum lập đỉnh lịch sử, các NFT avatar được bán với giá hàng triệu đô la Mỹ, khái niệm metaverse khiến mọi người tin rằng chúng ta đang đứng trước đêm trước của cuộc cách mạng Internet, ngành công nghiệp tiền mã hóa đã trải qua một cơn sốt gọi vốn chưa từng có. Các quỹ đầu tư mạo hiểm đổ xô vào, sợ bỏ lỡ dự án tăng giá gấp trăm lần tiếp theo. Trong thời đại cuồng nhiệt đó, dường như bất kỳ dự án nào dán nhãn "Web3" đều có thể dễ dàng huy động được hàng chục triệu đô la Mỹ.

Theo phân tích của Venture Capital, các công ty khởi nghiệp công nghệ tiền mã hóa trong năm đó đã nhận được 25.2 billions đô la Mỹ vốn đầu tư, tăng vọt 713% so với 3.1 billions đô la Mỹ của năm 2020. Tuy nhiên, bốn năm đã trôi qua, khi chúng ta nhìn lại hơn 400 dự án gọi vốn lớn nhất, chỉ có một số rất ít vẫn còn đứng vững.

Phần lớn các dự án còn lại đã biến mất không dấu vết, hoặc tuyên bố ngừng hoạt động, hoặc chuyển đổi sang dự án khác, hoặc bị hacker đánh cắp và không thể phục hồi, hoặc chịu ảnh hưởng tiêu cực lớn sau sự sụp đổ của FTX, hoặc trở thành những dự án "zombie" nằm im bất động.

Lưu ý: Bảng này tổng hợp 67 trường hợp tiêu biểu đã phá sản, về 0 hoặc hoạt động kém trong số 400 dự án gọi vốn lớn nhất năm 2021, với tổng số vốn huy động vượt quá 5 billions đô la Mỹ. Số vốn chỉ tính riêng các vòng gọi vốn trong năm 2021, không bao gồm các vòng trước năm 2020 hoặc sau năm 2022. Các dự án có vốn hóa thị trường hiện tại thấp hơn tổng vốn gọi năm 2021 được đánh dấu màu đỏ trong bảng.

Thảm họa nghiêm trọng nhất đã xảy ra trong lĩnh vực nền tảng tài chính tập trung. FTX, từng gọi vốn 1.32 billions đô la Mỹ và được coi là đối thủ lớn nhất của Binance, đã sụp đổ vào tháng 11 năm 2022, nhà sáng lập SBF bị kết án 25 năm tù vì tội lừa đảo. Gần như cùng thời điểm với FTX, Celsius Network cũng sụp đổ, nền tảng cho vay tiền mã hóa này từng gọi vốn 750 millions đô la Mỹ và hứa hẹn lãi suất gửi tiết kiệm lên tới 18% mỗi năm, token CEL từ 8 đô la Mỹ rớt xuống còn 0.02 đô la Mỹ, bốc hơi 99,73%. BlockFi, Voyager Digital, Babel Finance, Prime Trust - những cái tên từng đại diện cho sự "chính quy hóa" và "tổ chức hóa" của tài chính tiền mã hóa, tổng cộng gọi vốn hơn 500 millions đô la Mỹ, nhưng đã lần lượt sụp đổ như hiệu ứng domino trong cuộc khủng hoảng thanh khoản năm 2022.

Nếu sự sụp đổ của các nền tảng tập trung là do mô hình kinh doanh gian lận, thì cái chết tập thể của các dự án NFT và metaverse lại giống như sự tan biến của một ảo tưởng đại chúng.

Năm 2021, ai cũng nói về đất ảo, nghệ thuật số và trò chơi Play-to-Earn. Axie Infinity nhờ khái niệm "vừa chơi vừa kiếm tiền" đã gọi vốn 159.5 millions đô la Mỹ, token AXS từng đạt đỉnh 164.9 đô la Mỹ, các NFT thú cưng trong game thậm chí được thổi giá lên hàng trăm ngàn đô la Mỹ mỗi con. Tại Philippines và nhiều nước đang phát triển, vô số người bỏ việc để toàn thời gian "cày vàng", coi Axie là cơ hội đổi đời. Tuy nhiên, khi mô hình kinh tế game sụp đổ, AXS lao dốc 99,49% xuống còn 0.85 đô la Mỹ, những người chơi đã dồn hết tài sản cuối cùng cũng nhận ra đây chỉ là một trò chơi Ponzi cần liên tục có người mới vào gánh.

Dự án đại diện cho khái niệm metaverse là The Sandbox đã gọi vốn 93 millions đô la Mỹ, NFT đất ảo của họ năm 2021 từng được tranh mua hết sạch, token SAND lên tới 8.4 đô la Mỹ. Nhưng ba năm trôi qua, metaverse này vẫn vắng tanh, các sự kiện tổ chức thưa thớt người tham gia, dù Twitter chính thức vẫn cập nhật nhưng phần bình luận đã vắng bóng từ lâu. Mỉa mai hơn là những nền tảng NFT tập trung vào âm nhạc và nghệ thuật, phần lớn đều đã trở thành dự án "zombie".

Chiếu rọi bài học năm 2021 vào hiện tại, ta sẽ nhận ra một sự thật phũ phàng: đa số dự án chỉ là sản phẩm của chu kỳ, những dự án thực sự tạo ra giá trị bền vững không vượt quá 5%, và 5% này thường chỉ được nhận diện ở đáy sâu nhất của thị trường gấu. Bánh xe lịch sử vẫn lăn về phía trước, năm 2025 sắp kết thúc, một chu kỳ mới lại bắt đầu. Khi làn sóng mới rút đi, có bao nhiêu dự án hôm nay sẽ vẫn còn mặc quần bơi?