Tác giả: Liam, Deep Tide TechFlow
Kể cho mọi người một câu chuyện kinh dị:
Lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn 2 năm lần đầu tiên kể từ năm 2008 đã tăng lên 1%; lợi suất trái phiếu kỳ hạn 5 năm tăng 3,5 điểm cơ bản lên 1,345%, mức cao nhất kể từ tháng 6 năm 2008; lợi suất trái phiếu kỳ hạn 30 năm tạm thời chạm mức 3,395%, lập kỷ lục lịch sử mới.
Ý nghĩa của sự kiện này không chỉ là “lãi suất vượt 1%”, mà còn là:
Thời kỳ nới lỏng tiền tệ cực đoan kéo dài hàng chục năm qua của Nhật Bản đang được ghi vào lịch sử một cách vĩnh viễn.
Từ năm 2010 đến 2023, lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn 2 năm gần như luôn dao động trong khoảng -0,2% ~ 0,1%. Nói cách khác, trước đây tiền ở Nhật Bản gần như miễn phí, thậm chí còn được trả thêm khi vay.
Điều này là do nền kinh tế Nhật Bản sau khi bong bóng vỡ vào năm 1990 đã rơi vào bẫy giảm phát với giá cả không tăng, lương không tăng và tiêu dùng yếu. Để kích thích kinh tế, Ngân hàng Trung ương Nhật Bản đã áp dụng chính sách tiền tệ mạnh mẽ và cực đoan nhất thế giới, chính sách lãi suất bằng 0 thậm chí âm, khiến vốn trở nên rẻ nhất có thể, bạn vay tiền gần như miễn phí, gửi tiền vào ngân hàng còn phải trả phí, từ đó thúc đẩy mọi người đầu tư và tiêu dùng.
Hiện nay, lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản đã chuyển từ âm sang dương, tăng lên 1%, điều này không chỉ liên quan đến Nhật Bản mà còn ảnh hưởng đến toàn cầu, ít nhất ở ba khía cạnh:
Thứ nhất, điều này đại diện cho sự chuyển hướng hoàn toàn của chính sách tiền tệ Nhật Bản.
Lãi suất bằng 0, lãi suất âm, YCC (kiểm soát đường cong lợi suất) đã kết thúc, Nhật Bản không còn là nền kinh tế lớn duy nhất duy trì “lãi suất cực thấp”, thời kỳ nới lỏng đã hoàn toàn chấm dứt.
Thứ hai, điều này cũng thay đổi cấu trúc giá vốn toàn cầu.
Trước đây, Nhật Bản là một trong những nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất thế giới (đặc biệt là quỹ hưu trí GPIF, công ty bảo hiểm, ngân hàng), do lãi suất trong nước quá thấp, để tìm kiếm lợi suất cao hơn, các doanh nghiệp Nhật Bản đã đầu tư mạnh ra nước ngoài, đổ vốn vào Mỹ, Đông Nam Á và Trung Quốc. Nay, khi lãi suất trong nước tăng, động lực “xuất ngoại” của dòng vốn Nhật Bản sẽ giảm, thậm chí có thể chuyển ngược về trong nước.
Cuối cùng, cũng là điểm mà các nhà giao dịch quan tâm nhất, lãi suất Nhật Bản tăng 1% đồng nghĩa với chuỗi vốn toàn cầu dựa vàoarbitrage (carry trade) từ Nhật Bản trong 10 năm qua sẽ bị thu hẹp một cách hệ thống.
Điều này sẽ ảnh hưởng đến chứng khoán Mỹ, thị trường chứng khoán châu Á, thị trường ngoại hối, vàng, bitcoin thậm chí là thanh khoản toàn cầu.
Bởi vì, giao dịch arbitrage (Carry Trade) mới là động cơ ngầm của tài chính toàn cầu.
Arbitrage đồng yên dần bị chấm dứt
Trong hơn mười năm qua, các tài sản rủi ro toàn cầu như chứng khoán Mỹ, bitcoin liên tục tăng giá, một nguyên nhân quan trọng chính là giao dịch arbitrage đồng yên (Yen Carry Trade).
Hãy tưởng tượng bạn vay được tiền ở Nhật Bản gần như miễn phí.
Vay 100 triệu yên ở Nhật, lãi suất chỉ 0%~0,1%, sau đó đổi 100 triệu yên này sang đô la Mỹ, mang sang Mỹ mua trái phiếu có lợi suất 4%, 5%, hoặc mua cổ phiếu, vàng, bitcoin, cuối cùng lại đổi sang yên để trả nợ.
Chỉ cần còn chênh lệch lãi suất, bạn sẽ có lãi, lãi suất càng thấp, arbitrage càng nhiều.
Không có con số chính xác công khai, nhưng các tổ chức toàn cầu ước tính quy mô arbitrage đồng yên thấp thì 1~2 nghìn tỷ USD, cao thì 3~5 nghìn tỷ USD.
Đây là một trong những nguồn thanh khoản lớn nhất và ngầm nhất trong hệ thống tài chính toàn cầu.
Nhiều nghiên cứu thậm chí cho rằng, arbitrage đồng yên thực sự là một trong những động lực phía sau giúp chứng khoán Mỹ, vàng, BTC liên tục lập đỉnh trong mười năm qua.
Toàn cầu luôn sử dụng “tiền miễn phí của Nhật Bản” để đẩy giá tài sản rủi ro lên cao.
Hiện nay, lợi suất trái phiếu chính phủ Nhật Bản kỳ hạn 2 năm lần đầu tiên sau 16 năm tăng lên 1%, đồng nghĩa với việc “đường ống tiền miễn phí” này đã bị đóng lại một phần.
Kết quả là:
Nhà đầu tư nước ngoài không còn vay được đồng yên giá rẻ để arbitrage, thị trường chứng khoán chịu áp lực.
Dòng vốn trong nước Nhật cũng bắt đầu quay về, đặc biệt là các công ty bảo hiểm nhân thọ, ngân hàng, quỹ hưu trí Nhật Bản sẽ giảm phân bổ vào tài sản nước ngoài.
Dòng vốn toàn cầu bắt đầu rút khỏi tài sản rủi ro, chỉ cần đồng yên mạnh lên, thường đồng nghĩa với việc khẩu vị rủi ro toàn cầu giảm xuống.
Ảnh hưởng đến thị trường chứng khoán?
Thị trường chứng khoán Mỹ tăng giá mạnh trong 10 năm qua là nhờ dòng vốn giá rẻ toàn cầu đổ vào, trong đó Nhật Bản là một trụ cột lớn.
Lãi suất Nhật Bản tăng, trực tiếp cản trở dòng vốn lớn chảy vào thị trường chứng khoán Mỹ
Đặc biệt hiện nay chứng khoán Mỹ định giá rất cao, chủ đề AI bị nghi ngờ, bất kỳ sự rút vốn nào cũng có thể khuếch đại điều chỉnh.
Các thị trường chứng khoán châu Á - Thái Bình Dương như Hàn Quốc, Đài Loan, Singapore cũng từng hưởng lợi từ carry trade đồng yên.
Lãi suất Nhật Bản tăng, dòng vốn bắt đầu quay về trong nước, thị trường chứng khoán châu Á sẽ biến động mạnh hơn trong ngắn hạn.
Đối với thị trường chứng khoán Nhật Bản, lãi suất trong nước tăng, thị trường chứng khoán ngắn hạn cũng chịu áp lực giảm, đặc biệt là các công ty phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu, nhưng về lâu dài, việc bình thường hóa lãi suất giúp kinh tế thoát khỏi giảm phát, bước vào giai đoạn phát triển mới, hệ thống định giá được tái thiết, lại là tin tốt.
Đây có lẽ cũng là lý do Buffett liên tục tăng đầu tư vào thị trường chứng khoán Nhật Bản.
Buffett từng vào ngày 30/8/2020, đúng sinh nhật lần thứ 90, lần đầu công khai tiết lộ đã nắm giữ khoảng 5% cổ phần của năm tập đoàn thương mại lớn nhất Nhật Bản, tổng giá trị đầu tư khi đó khoảng 6,3 tỷ USD.
Sau 5 năm, cùng với giá cổ phiếu tăng và liên tục tăng tỷ trọng, tổng giá trị thị trường của năm tập đoàn thương mại lớn nhất Nhật Bản mà Buffett nắm giữ đã vượt 31 tỷ USD.
Trong giai đoạn 2022–2023, đồng yên giảm xuống mức thấp nhất gần 30 năm, tài sản cổ phiếu Nhật Bản nhìn chung “giảm sâu”, đối với nhà đầu tư giá trị, đây là cơ hội đầu tư điển hình: tài sản rẻ, lợi nhuận ổn định, cổ tức cao, tỷ giá còn có thể đảo chiều... Cơ hội như vậy quá hấp dẫn.
Bitcoin và vàng
Ngoài thị trường chứng khoán, đồng yên tăng giá ảnh hưởng thế nào đến vàng và bitcoin?
Logic định giá của vàng xưa nay rất đơn giản:
Đồng USD yếu, giá vàng tăng; lãi suất thực giảm, giá vàng tăng; rủi ro toàn cầu tăng, giá vàng tăng.
Mỗi yếu tố đều có liên hệ trực tiếp hoặc gián tiếp với bước ngoặt chính sách lãi suất của Nhật Bản.
Thứ nhất, lãi suất Nhật Bản tăng đồng nghĩa với đồng yên mạnh lên, trong chỉ số đô la Mỹ (DXY), đồng yên chiếm tới 13,6%. Đồng yên mạnh lên đồng nghĩa với việc gây áp lực trực tiếp lên DXY, khi đồng USD yếu đi, vàng tự nhiên mất đi lực cản lớn nhất, giá dễ tăng hơn.
Thứ hai, sự đảo chiều của lãi suất Nhật Bản đánh dấu sự kết thúc của “dòng vốn giá rẻ toàn cầu” kéo dài hơn mười năm qua. Giao dịch arbitrage đồng yên bắt đầu quay về, các tổ chức Nhật Bản giảm đầu tư ra nước ngoài, thanh khoản toàn cầu giảm theo. Trong chu kỳ thu hẹp thanh khoản, dòng vốn có xu hướng rút khỏi tài sản biến động mạnh, chuyển sang vàng - loại “tài sản thanh toán, tài sản trú ẩn, tài sản không có rủi ro đối tác”.
Thứ ba, nếu nhà đầu tư Nhật Bản giảm mua ETF vàng do lãi suất trong nước tăng, tác động này cũng rất hạn chế, vì nhu cầu vàng toàn cầu chủ yếu không nằm ở Nhật Bản, mà ở xu hướng mua vàng của ngân hàng trung ương, ETF tăng nắm giữ và sức mua tăng dài hạn của các thị trường mới nổi.
Vì vậy, tác động của đợt tăng lợi suất trái phiếu Nhật Bản lần này đối với vàng là rõ ràng:
Ngắn hạn có thể biến động, trung dài hạn vẫn thiên về tăng giá.
Vàng lại rơi vào tổ hợp thuận lợi “nhạy cảm với lãi suất + đồng USD yếu + nhu cầu trú ẩn tăng”, triển vọng dài hạn tích cực.
Khác với vàng, bitcoin là tài sản rủi ro có tính thanh khoản toàn cầu cao nhất, giao dịch 24/7, tương quan chặt chẽ với Nasdaq. Do đó, khi lãi suất Nhật Bản tăng, giao dịcharbitrage đồng yênquay về, thanh khoản toàn cầu thu hẹp, bitcoin thường là một trong những tài sản giảm giá đầu tiên, nó cực kỳ nhạy cảm với thị trường, giống như “điện tâm đồ thanh khoản” của thị trường.
Nhưng ngắn hạn tiêu cực không có nghĩa là dài hạn bi quan.
Nhật Bản bước vào chu kỳ tăng lãi suất đồng nghĩa với chi phí nợ toàn cầu tăng, trái phiếu Mỹ biến động mạnh hơn, áp lực tài chính các nước tăng lên. Trong bối cảnh vĩ mô này, tài sản “không có rủi ro tín dụng chủ quyền” được định giá lại: trong thị trường truyền thống là vàng, còn trong thế giới số là bitcoin.
Vì vậy, con đường của bitcoin cũng rất rõ ràng: ngắn hạn giảm cùng tài sản rủi ro, trung hạn lại được hỗ trợ vĩ mô mới do rủi ro tín dụng toàn cầu tăng lên.
Tóm lại, thời kỳ tài sản rủi ro phát triển mạnh dựa vào “vốn miễn phí từ Nhật Bản” trong hơn mười năm qua đã kết thúc.
Thị trường toàn cầu đang bước vào một chu kỳ lãi suất mới, thực tế hơn và cũng khắc nghiệt hơn.
Từ chứng khoán, vàng đến bitcoin, không tài sản nào có thể đứng ngoài cuộc.
Khi thanh khoản rút đi, tài sản nào trụ vững sẽ càng có giá trị. Khi chu kỳ chuyển đổi, hiểu được chuỗi vốn ngầm đó mới là năng lực quan trọng nhất.
Bức màn của thế giới mới đã được vén lên.
Tiếp theo, hãy xem ai thích nghi nhanh hơn.
