Coretime + mở rộng linh hoạt: Xây dựng một logic kinh doanh Web3 sản phẩm hóa và bền vững cho Polkadot!

Nếu bạn quan sát thị trường Web3 hiện tại, hầu hết các dự án đều có “mô hình kinh doanh” trông như thế này:

Phát hành một Token → Làm vài vòng airdrop → Tạo đà tăng giá → Thu hút dòng tiền đầu cơ → Đội ngũ và VC bán tháo → Dự án về 0.

Nghe có vẻ bi quan, nhưng đây chính là logic vận hành chủ đạo của Web3 trong vài năm qua.

Airdrop thay thế tăng trưởng người dùng, TVL thay thế giữ chân sản phẩm, KOL quảng bá thay thế kiểm chứng thị trường.

Vấn đề là, mô hình này không phải logic kinh doanh, mà chỉ là một vòng lặp khuyến khích. Nó không thể duy trì lâu dài, càng không thể mở rộng quy mô.

Logic kinh doanh thực sự nên là:

Dự án cung cấp giá trị sản phẩm rõ ràng cho một nhóm người dùng → Người dùng sẵn sàng trả phí → Dự án có doanh thu → Tái đầu tư nguồn lực để tối ưu sản phẩm → Hình thành vòng lặp tích cực

Web3 với tư cách là một “cuộc cách mạng hạ tầng”, hoàn toàn có thể sở hữu logic kinh doanh như vậy.

Nhưng hôm nay chúng tôi muốn nói rằng: Hiện tại đa số dự án L1/L2 vẫn chưa thực sự vận hành được logic này.

Hầu hết các dự án token không làm được điều này, vì:

• Token không gắn với dịch vụ thực tế (không có sản phẩm để dùng)
• Không có mô hình doanh thu (không ai trả phí bằng token, chỉ dựa vào đầu cơ)
• Không có cơ chế tiêu thụ token (lạm phát + vô dụng = vòng lặp trống rỗng)
• Không có giá trị quản trị (DAO chỉ là hình thức, người bỏ phiếu không có trách nhiệm)

Vì vậy, chúng chỉ có thể dựa vào “tăng giảm giá”, chứ không dựa vào “doanh thu dịch vụ”.

Tuy nhiên, ngoại lệ đang dần xuất hiện.

Polkadot, với cơ chế Coretime và lộ trình mở rộng linh hoạt, đang xây dựng một con đường hiếm hoi, sản phẩm hóa, cấu trúc hóa và bền vững cho logic kinh doanh Web3.

Trước khi đi sâu vào con đường này, tôi muốn khơi gợi trước bằng một chút kiến thức về logic kinh doanh.

Logic kinh doanh là gì?

Xét từ nguyên lý đầu tiên, logic kinh doanh là:

Giải quyết vấn đề thực tế cho một nhóm người dùng, và hình thành một vòng lặp trao đổi giá trị và phản hồi bền vững.

Nó bao gồm năm yếu tố then chốt sau:

• Nỗi đau thực sự: Không phải nhu cầu giả, mà là vấn đề thực sự có người quan tâm và muốn giải quyết;
• Sẵn sàng chi trả: Không phải dựa vào airdrop, mà là có người sẵn sàng trả phí cho sản phẩm hoặc dịch vụ;
• Năng lực giao hàng: Có công nghệ, có đội ngũ, có thể cung cấp sản phẩm ổn định;
• Vòng lặp doanh thu: Hoạt động của dự án có thể tự tạo ra dòng tiền, không phụ thuộc vô hạn vào trợ cấp;
• Khả năng mở rộng: Đường tăng trưởng rõ ràng, chi phí biên không tăng tuyến tính theo số lượng người dùng.

Vậy ngành Web3 có logic kinh doanh không?

Câu trả lời của tôi là: “Logic kinh doanh tiềm năng” của Web3 là hợp lý, nhưng hiện tại nhiều dự án chưa thực sự vận hành được logic này.

Dưới đây chúng ta cùng xem xét từ các khía cạnh sau:

Nguyên lý đầu tiên: Giá trị cốt lõi của Web3 là gì?

Web3 thường cam kết:

• Cơ chế tin cậy phi tập trung (không cần trung gian)
• Chủ quyền người dùng (tài sản, danh tính, dữ liệu có thể kiểm soát)
• Hệ thống mở có thể kết hợp (ai cũng có thể xây dựng và tham gia)

Nếu những giá trị này có thể giải quyết vấn đề thực tế của thế giới, và làm tốt hơn, rẻ hơn, hiệu quả hơn, thì sẽ có logic kinh doanh.

Nhưng, thực tế chúng ta gặp phải vấn đề là:

1. Nhiều dự án không xác định rõ giải quyết vấn đề gì cho ai

• “Chúng tôi là một nền tảng mạng xã hội on-chain” — nhưng người dùng không đến, không ai trả tiền
• “Chúng tôi là nền tảng phát hành tài sản thế hệ tiếp theo” — nhưng không ai thực sự gọi vốn/giao dịch trên đó
• Chúng tôi giải quyết nhiều hơn là “câu chuyện ngành”, chứ không phải “nỗi đau người dùng”

2. Mô hình phụ thuộc vào đầu cơ và trợ cấp, thay vì mô hình doanh thu tự thân

• Tokenomics được thiết kế thành “phát hành token→ thu hút dòng tiền→ trợ cấp market maker→ thoát hàng nhờ tăng giá”
• Thiếu doanh thu thực sự, dòng tiền, người dùng trung thành

3. Vòng lặp kinh doanh bị đứt gãy

• Không có người dùng→ không kiểm chứng được sản phẩm→ không thu thập được dữ liệu thực→ không có phản hồi tích cực
• Khi hết tiền thì cả hệ sinh thái sụp đổ

Vậy hiện tại trong Web3 có logic kinh doanh hợp lý không?

Vẫn có.

• DeFi: Cung cấp công cụ tài chính thực sự, đáp ứng nhu cầu đòn bẩy, thanh khoản, thanh toán xuyên biên giới của người dùng (dù rủi ro tài chính hóa cao, nhưng logic kinh doanh rõ ràng)
• Hạ tầng: Ví, cầu nối cross-chain, oracle, framework phát triển... cung cấp “nước và điện” cho các ứng dụng khác, có khách hàng và giá trị dịch vụ rõ ràng
• Game on-chain / nền tảng nội dung (nếu làm tốt): Thông qua tài sản có thể kết hợp, danh tính on-chain mang lại hình thức sáng tạo và kiếm tiền mới
• L2 / Appchain / Rollup-as-a-Service: Nếu có thể giảm rào cản cho developer, giúp xây dựng trải nghiệm on-chain khác biệt, cũng có logic kinh doanh
• Token hóa tài sản thực (RWA): Khi pháp lý và công nghệ cho phép, tài sản có thể lập trình và thanh toán tự động on-chain sẽ thay đổi hoàn toàn hiệu quả tài chính truyền thống

Tóm lại: Web3 có logic kinh doanh, nhưng không phải “tự động có”. Phải lấy giải quyết vấn đề thực tế làm điểm xuất phát, chứ không phải tưởng tượng một vòng lặp bong bóng quanh Token.

Dự án thực sự vận hành được logic kinh doanh, không phải hô hào khái niệm Web3, mà là dùng công cụ Web3 để giải quyết vấn đề thực tế, hình thành vòng lặp “sản phẩm→người dùng→doanh thu→tái đầu tư”.

Thực trạng Web3: “Kinh doanh giả” tràn lan do token dẫn dắt

Xét về lý thuyết, ngành Web3 hoàn toàn có thể có logic kinh doanh, và một ngành muốn phát triển lâu dài nhất định phải hình thành logic kinh doanh của riêng mình. Nhưng chúng ta phải đối mặt với thực tế: Tăng trưởng của Web3 những năm qua chủ yếu dựa vào động lực khuyến khích từ token.

• Dùng airdrop thu hút người dùng, người dùng nhận xong lại rời đi;
• Dùng tăng giá tạo sự chú ý, tăng xong lại sập về 0;
• Dùng TVL giả vờ tăng trưởng, nhưng không có DAU và kịch bản sử dụng thực tế.

Vấn đề cốt lõi của các mô hình này là: Thiếu trao đổi giá trị thực giữa sản phẩm và thị trường. Một khi dừng khuyến khích, mọi thứ trở về 0.

Vậy các dự án phát hành token có thể phát triển thành mô hình kinh doanh thực sự không?

Điều kiện tiên quyết là token phải là một phần chức năng nội tại của sản phẩm, chứ không phải công cụ gọi vốn hay khuyến khích ngắn hạn.

Chỉ dựa vào biến động giá token, đó không phải mô hình kinh doanh, mà là hệ thống đầu cơ.

Nhưng nếu một dự án buộc người dùng phải sử dụng token để nhận giá trị dịch vụ, thì nó có thể trở thành hệ thống kinh doanh bản địa của Web3.

Vì vậy, Web3 muốn trở thành hệ thống kinh tế thực sự, phải xây dựng sản phẩm “có người dùng sẵn sàng trả tiền”.

Vậy, Polkadot đang ở giai đoạn nào về logic kinh doanh?

Giai đoạn câu chuyện tài chính (2019 – 2021)

Đặc điểm: Phát hành token, khóa token đấu giá, lợi nhuận đầu tư DOT.

Biểu hiện của Polkadot:

• Đấu giá slot parachain (Crowdloan) thu hút hàng tỷ đô DOT bị khóa
• Các đội nhóm và developer đổ xô xây dựng các parachain

Hạn chế:

• Phụ thuộc cực lớn vào tâm lý đầu cơ và giá DOT
• Vấn đề về rào cản phát triển và cơ chế kinh tế của parachain dần lộ rõ về sau

Giai đoạn câu chuyện hạ tầng (2022 – 2023)

Đặc điểm: Suy nghĩ lại từ tầng thấp về hạn chế của Polkadot, bắt đầu nhấn mạnh tính mô-đun, linh hoạt về kinh tế và kỹ thuật, khả năng tương tác giữa các chain...

Biểu hiện của Polkadot:

• XCM trở thành tiêu chuẩn giao tiếp giữa các chain
• FRAME và Substrate giúp phát triển chain mô-đun hóa cao
• Bỏ mô hình đấu giá slot, đề xuất mô hình Coretime
• Chuyển hoàn toàn sang quản trị OpenGov

Giai đoạn câu chuyện kinh tế thực (2024 – ?)

Đặc điểm: Dần sản phẩm hóa tài nguyên tính toán, phục vụ kịch bản thực tế, có doanh thu thực và vòng lặp sản phẩm.

Tiến độ của Polkadot:

1. Hạ tầng bước vào giai đoạn sử dụng thực tế:

• Coretime ra mắt, mở rộng linh hoạt sẽ khởi động vào cuối tháng 8 năm nay, Mythical Games, peaq, Hyperbridge, Hydration... đã sẵn sàng mở rộng tài nguyên chain dựa trên Coretime
• Cổng triển khai PDP đang được ra mắt, giúp triển khai chain trở nên phổ thông như sản phẩm SaaS
• JAM và PolkaVM đang làm cho tài nguyên tính toán của Polkadot mạnh mẽ hơn

2. Quản trị on-chain trở thành hạ tầng dịch vụ công:

• OpenGov đã tài trợ hàng trăm dự án về RWA, giáo dục, chính phủ, khuyến khích phát triển...

3. Nhưng tầng ứng dụng còn ít người dùng thực, DAU thấp, thiếu “trải nghiệm on-chain sát thủ”

• So với NFT tiêu dùng và ví di động của Solana, sản phẩm đầu cuối của Polkadot còn thiếu sự chú ý
• Mô hình Rollup chưa phổ biến đến người dùng cuối (vẫn là B2B)

Vậy Polkadot đã có logic kinh doanh chưa?

Như đã đề cập, Web3 muốn thực sự mở rộng quy mô, phải hoàn thành chuyển đổi từ “vòng lặp khuyến khích do token dẫn dắt” sang “vòng lặp giá trị do sản phẩm dẫn dắt”. Vấn đề là, đa số dự án vẫn dừng ở giai đoạn đầu.

Nhưng Polkadot đang đi một con đường ít ai đi, nhưng có sức sống lâu dài hơn.

Họ không dựa vào một từ khóa hot, không dựa vào FOMO để kéo giá, mà thông qua một loạt thiết kế sản phẩm hệ thống, từng bước xây dựng một trong số ít mô hình kinh doanh thực tế của thế giới Web3. Cốt lõi của mô hình này nằm ở hai cơ chế then chốt:

1. Coretime: Biến “quyền vận hành blockchain” thành hàng hóa

• Coretime là “tài nguyên tính toán cấp chain” trên Polkadot, giống như AWS cho thuê CPU, Polkadot đóng gói thời gian lõi của mainnet để bán, cho các dự án khác triển khai Appchain hoặc Rollup.
• Dự án không cần đấu giá slot, không cần stake 100,000 DOT, mà có thể mua tài nguyên tính toán theo giờ, dùng đến đâu mua đến đó, thuê linh hoạt.
• Tất cả việc sử dụng tài nguyên đều phải thanh toán bằng DOT.

Điều này có nghĩa: DOT gắn với tài nguyên on-chain, tài nguyên là doanh thu, doanh thu là kịch bản sử dụng, hình thành vòng lặp tích cực.

2. Mở rộng linh hoạt (Elastic Scaling): Biến tăng trưởng tài nguyên thành sản phẩm linh hoạt

• Bất kỳ chain nào cũng có thể bắt đầu từ 1 lõi, mở rộng theo nhu cầu khi kinh doanh phát triển.
• Mythical Games, peaq, Hydration, Mandala... đã tuyên bố sẽ vận hành chain sản xuất theo mô hình Coretime.

Ý nghĩa của cơ chế này là:

Việc sử dụng tài nguyên Web3 cuối cùng cũng có thể giống như dịch vụ đám mây Web2, tạo ra trải nghiệm sản phẩm “có thể tính phí / có thể mở rộng / có thể tự kiểm soát”.

Tin mới nhất: Mở rộng linh hoạt sẽ ra mắt vào cuối tháng 8 hoặc đầu tháng 9! Nhưng hiện đã có nhiều đội nhóm tuyên bố sẽ mua nhiều lõi để mở rộng kinh doanh của mình!

PDP: Giao diện giao hàng sản phẩm hóa

Polkadot Deployment Portal (PDP) là giao diện thực thi tất cả những điều trên, cung cấp:

• Triển khai Rollup chỉ với một cú nhấp chuột
• Gia hạn Coretime tự động
• Giám sát trạng thái, công cụ tắt chain

Sự xuất hiện của PDP đánh dấu Polkadot không còn là “đồ chơi cho developer”, mà thực sự bắt đầu cung cấp dịch vụ sản phẩm cho các đội nhóm Web2.

Vì vậy, đến nay, chúng ta đã thấy rõ sự chuyển đổi mô hình của Polkadot. Vòng lặp logic kinh doanh hoàn chỉnh này là:

DOT → Mua Coretime → Khởi động Appchain → Cung cấp dịch vụ on-chain → Doanh thu tái đầu tư → Tăng tiêu thụ tài nguyên → Nhu cầu DOT tăng

Chứ không phải:

Phát hành token → Airdrop→ Tạo hype → Thoát hàng → Dự án chết

Sự khác biệt giữa hai con đường này quyết định một hệ sinh thái sẽ đi về phía bong bóng hay trở thành hạ tầng thực sự.

Vì vậy, xét theo “năm yếu tố logic kinh doanh” đã bàn ở trên, Polkadot ở tầng hạ tầng đã khá hoàn chỉnh:

Không phải ai làm nhanh nhất, mà là ai vận hành được “bền vững” trước

Lộ trình của Polkadot không phải đơn giản nhất, cũng không dễ kể chuyện nhất, nhưng lại là con đường có tiềm năng “sản phẩm hóa + thương mại hóa” lớn nhất.

Cơ chế thị trường của Coretime + giao hàng sản phẩm PDP + điều phối quản trị OpenGov giúp Polkadot có khả năng xây dựng “hệ thống kinh tế thực sự on-chain”.

Khi ngày càng nhiều đội nhóm không còn phát chain vì đầu cơ, mà là để phục vụ người dùng, xây dựng kinh doanh, triển khai hệ thống thực tế mà đến thuê Coretime!

Đó chính là thời khắc Web3 thực sự bước vào kỷ nguyên kinh doanh.

Và Polkadot, đang đặt nền móng cho điều đó!