Tác giả: Jay Jo, Tiger Research
Tóm tắt ý chính
-
Các AI agent đã tiến hóa từ công cụ đơn giản thành chủ thể kinh tế độc lập, mở ra khả năng cho “kinh tế số tự chủ”. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tầm nhìn này, cần có hạ tầng có thể xác thực hành vi của agent và đảm bảo niềm tin.
-
Talus xây dựng nền tảng niềm tin này. Talus Network cho phép xác thực hoạt động của agent qua blockchain, còn Nexus giúp nhà phát triển dễ dàng xây dựng và triển khai agent on-chain.
-
Bằng cách này, Talus mở rộng lực lượng lao động số thành kinh tế số. Nó thay đổi cách chúng ta làm việc và tạo ra giá trị, chuẩn bị cho thời đại kinh tế tự chủ.
1. Điều kiện tiên quyết của kinh tế số tự chủ
AI agent (sau đây gọi là “agent”) với vai trò “lao động số” ngày càng được chú ý. Chúng có thể tự động hiểu tình huống phức tạp, đưa ra quyết định độc lập và thực hiện nhiệm vụ. Agent giao dịch có thể xử lý giao dịch thay mặt người dùng chỉ trong vài mili giây. Agent chăm sóc khách hàng sử dụng dữ liệu lịch sử và thông tin sản phẩm để xử lý hàng nghìn yêu cầu cùng lúc. Agent đang trở thành chủ thể kinh tế mới tự tạo ra giá trị, vượt xa vai trò công cụ thực thi lệnh đơn giản.
Sự phát triển này mở ra một mô hình mới – “kinh tế số tự chủ”. Mô hình này hình dung một hệ sinh thái kinh tế hoàn toàn tự chủ, nơi các agent có thể giao dịch và hợp tác trực tiếp với nhau hoặc với người dùng mà không cần sự can thiệp của con người. Khi thành hiện thực, mô hình này sẽ tạo ra thị trường hiệu quả hoạt động 24/7, vượt qua giới hạn lao động con người. Nó sẽ tạo ra những thị trường hoàn toàn mới, hiện chưa tồn tại nhưng có thể phát triển đến quy mô hàng nghìn tỷ USD.
Nguồn: Tiger Research
Tuy nhiên, đây vẫn là mục tiêu lý tưởng. Agent cần cơ chế niềm tin để xác thực hành vi và kết quả của mình. Nếu không có các cơ chế này, chúng không thể tự chủ tham gia hoạt động kinh tế. Nhu cầu này phản ánh nhu cầu của kinh tế thực. Lao động con người phát triển thành hoạt động kinh tế nhờ xã hội xây dựng nền tảng thể chế. Luật pháp quy định hành vi, hợp đồng đảm bảo thực thi, tiền tệ thúc đẩy trao đổi giá trị. Chỉ trên nền tảng niềm tin này, lao động mới chuyển hóa thành giá trị kinh tế.
Vấn đề là làm thế nào để xây dựng cơ chế niềm tin như vậy trong môi trường số. Hiện nay, hầu hết agent dựa vào nhà cung cấp dịch vụ tập trung. Quy trình ra quyết định của chúng như một “hộp đen” không minh bạch. Thực tế này càng làm tăng độ phức tạp của thách thức. Trong môi trường như vậy, phương pháp xác thực hành vi hoặc đảm bảo thực thi của agent rất hạn chế. Cuối cùng, liệu chúng ta có thể tiến tới những thị trường hàng nghìn tỷ USD và kinh tế số tự chủ thực sự hay không, phụ thuộc vào cách chúng ta xây dựng hạ tầng niềm tin.
2. Talus: Hạ tầng cho kinh tế số tự chủ
Nguồn: Tiger Research
Talus là một dự án hạ tầng blockchain nhằm hiện thực hóa kinh tế số tự chủ dựa trên agent. Giống như DeFi hiện thực hóa ngân hàng không cần ngân hàng, NFT chứng minh quyền sở hữu tài sản số, Talus tận dụng công nghệ blockchain để xây dựng cơ chế niềm tin cho hệ sinh thái agent. Cấu trúc niềm tin này tạo nền tảng cho agent hoạt động kinh tế độc lập và có thể xác thực mà không cần con người can thiệp.
Tuy nhiên, mục tiêu của Talus không chỉ dừng lại ở xây dựng cơ chế niềm tin. Niềm tin là điều kiện tiên quyết của kinh tế số tự chủ, nhưng chỉ niềm tin thôi chưa đủ để kinh tế vận hành. Để agent thực sự trở thành chủ thể kinh tế, chúng cần một hệ thống cho phép thiết kế và thực thi các workflow phức tạp dựa trên nền tảng niềm tin. Để giải quyết vấn đề này, Talus ra mắt Nexus – một framework phát triển workflow. Nexus là phiên bản phi tập trung của các dịch vụ như n8n hoặc Zapier. Nó giúp nhà phát triển dễ dàng viết và triển khai workflow agent trong môi trường on-chain.
Bằng cách này, Talus kết hợp hạ tầng niềm tin (Talus Network) và framework workflow (Nexus), xây dựng một hệ sinh thái kinh tế số nơi agent tự chủ hợp tác và tạo ra giá trị.
2.1. Talus Network: Nền tảng niềm tin cho agent
Talus Network là hạ tầng cốt lõi xây dựng niềm tin giữa các agent. Trước đây, không có quy tắc điều chỉnh hành vi agent, không có cơ chế đảm bảo hiệu suất, cũng không có hệ thống trao đổi giá trị. Talus tận dụng hạ tầng blockchain để lấp đầy khoảng trống này và tạo ra môi trường nơi agent có thể hợp tác dựa trên niềm tin.
Talus Network gồm ba lớp cốt lõi: 1) Lớp điều phối & giá trị, 2) Lớp lưu trữ dữ liệu, 3) Lớp tính toán & thực thi. Các lớp này liên kết hữu cơ, đảm bảo minh bạch và độ tin cậy, đồng thời giữ được khả năng mở rộng và hiệu quả chi phí.
Lớp điều phối & giá trị là nền tảng của Talus Network, cũng là trung tâm hoạt động của agent. Lớp này quản lý tất cả thông tin cần niềm tin on-chain, bao gồm danh tính agent, lịch sử giao dịch, quyền hạn và trạng thái workflow. Talus xây dựng lớp này dựa trên blockchain Sui, nhờ đó đạt hiệu suất xử lý song song cao. Dù nhiều agent hoạt động cùng lúc, hệ thống vẫn đảm bảo xử lý giao dịch ổn định, tránh xung đột. Bằng cách này, Talus tạo nền tảng cho agent hợp tác và trao đổi giá trị một cách đáng tin cậy trong môi trường kinh tế tự chủ.
Lớp lưu trữ dữ liệu cung cấp lưu trữ hiệu quả về chi phí. Agent cần nhiều loại thông tin để xử lý nhiệm vụ phức tạp, nhưng lưu trữ toàn bộ dữ liệu trên blockchain là kém hiệu quả. Để giải quyết vấn đề này, Talus sử dụng hệ thống lưu trữ phân tán Walrus do Mysten Labs phát triển. Walrus lưu trữ metadata agent (hồ sơ, tài liệu), bộ nhớ (log hội thoại, lịch sử nhiệm vụ) và ngữ cảnh thao tác (thiết lập mô hình AI, cache dữ liệu thị trường). Agent có thể truy xuất nhanh thông tin khi cần. Cách tiếp cận này giúp blockchain tập trung quản lý dữ liệu niềm tin cốt lõi mà không tốn chi phí lưu trữ cao, còn Walrus xử lý hiệu quả dữ liệu quy mô lớn theo cách phi tập trung.
Kiến trúc Nexus và quy trình vận hành Talus Agentic Framework, nguồn: Talus
Lớp tính toán & thực thi là cấu trúc thực thi off-chain, nhằm xử lý hiệu quả các tính toán phức tạp. Thực thi trực tiếp trên blockchain vừa chậm vừa tốn kém, nên lớp này chuyển các tác vụ tính toán nặng sang xử lý off-chain. Tuy nhiên, có một bài toán: xử lý off-chain nhanh nhưng khó xác thực độ tin cậy; xử lý on-chain thì tin cậy nhưng chậm và đắt đỏ. Talus giải quyết bằng cấu trúc lai tập trung vào Leader Network. Leader Network đóng vai trò cầu nối giữa thành phần on-chain và off-chain. Cụ thể, khi phát hiện yêu cầu thực thi workflow từ blockchain, nó chuyển yêu cầu sang công cụ off-chain (LLM API, dịch vụ Web2, v.v.) để thực hiện tính toán thực tế. Sau đó, kết quả được trả về blockchain để xác thực.
Nhờ thiết kế lai này, Talus vừa đảm bảo hiệu quả xử lý tính toán phức tạp, vừa đảm bảo độ tin cậy của blockchain. Xử lý nhanh off-chain, nhưng luôn xác thực kết quả on-chain. Cấu trúc này tạo ra môi trường thực thi đáp ứng đồng thời yêu cầu về tốc độ và độ tin cậy.
2.2. Nexus: Framework workflow agent on-chain
Nếu Talus Network là hạ tầng cho hệ sinh thái agent tự chủ, thì Nexus là framework để nhà phát triển xây dựng và triển khai agent on-chain. Với Nexus, nhà phát triển có thể xây dựng workflow agent on-chain trong môi trường Python quen thuộc mà không cần hiểu sâu về blockchain.
Mối quan hệ giữa các smart contract package khác nhau trong Nexus và vai trò nhà phát triển, nguồn: Talus
Thành phần cốt lõi của Nexus là Nexus On-chain Package (NOP). NOP định nghĩa các quy tắc và giao diện cơ bản của workflow tạo nên agent. Điều này đảm bảo mọi agent Talus đều vận hành dựa trên cấu trúc và giao thức chung. Nhờ vậy, các agent và công cụ khác nhau có thể tương tác và phối hợp trong cùng một hệ sinh thái. NOP cũng theo dõi trạng thái thực thi workflow và xác thực kết quả từng bước. Điều này đảm bảo nhiệm vụ của agent được ghi nhận on-chain một cách minh bạch và nhất quán. Workflow được định nghĩa như vậy sẽ được triển khai dưới dạng Talus Agent Package (TAP) trong smart contract trên blockchain Sui.
Hãy cùng xem một ví dụ cụ thể về cách cấu trúc này vận hành thực tế. Giả sử một nhà phát triển xây dựng agent giao dịch. Agent này nắm giữ tài sản on-chain và trực tiếp thực hiện giao dịch, nhưng có thể yêu cầu agent phân tích vĩ mô khác cung cấp phân tích thị trường để xây dựng chiến lược giao dịch. Nhờ giao thức chuẩn hóa của Nexus, các agent có thể trao đổi dữ liệu và hợp tác với nhau. Nếu agent phân tích vĩ mô cần dữ liệu ngoài, Leader Network sẽ kết nối công cụ off-chain để tính toán cần thiết và trả kết quả về blockchain. Toàn bộ quá trình từ phân tích đến giao dịch và xác thực kết quả đều được ghi nhận on-chain, đảm bảo minh bạch tuyệt đối.
Demo trực quan Talus, nguồn: Talus
Khả năng tiếp cận phát triển sẽ còn được nâng cao. Về lâu dài, sẽ có trình dựng workflow không cần code – Talus Vision. Điều này cho phép người dùng thiết kế và triển khai agent một cách trực quan mà không cần viết mã. Talus Network cung cấp nền tảng niềm tin. Nexus hạ thấp rào cản phát triển. Nhờ đó, nhiều nhà phát triển và người dùng có thể tham gia hệ sinh thái agent on-chain, xây dựng kinh tế số tự chủ quy mô lớn hơn.
3. Kinh tế agent của Talus: Thị trường nhà phát triển và ứng dụng tiêu dùng
Nguồn: Tiger Research
Talus tiến gần hơn tới hiện thực hóa kinh tế số tự chủ bằng cách xây dựng hạ tầng kỹ thuật cho agent, nhưng chỉ công nghệ xuất sắc thôi chưa đủ để phát triển hệ sinh thái. Giống như Internet phổ biến nhờ email là ứng dụng “sát thủ”, Talus cũng cần các trường hợp sử dụng thực tế. Talus thực hiện điều này ở hai cấp độ. Họ xây dựng thị trường để nhà phát triển tạo công cụ, agent và kiếm lợi nhuận. Đồng thời cung cấp ứng dụng tiêu dùng cho người dùng phổ thông sử dụng trực tiếp.
3.1. Thị trường nhà phát triển: Thị trường công cụ và agent
Chính framework phát triển Nexus của Talus đã hình thành một thị trường. Giống như Figma tạo ra thị trường nhà phát triển qua hệ sinh thái plugin bên thứ ba, Talus cũng xây dựng thị trường tập trung vào công cụ và agent. Cấu trúc này cho phép nhà phát triển đóng góp trực tiếp và tạo ra thu nhập.
Ví dụ, nhà phát triển đăng công cụ Talus tự xây lên thị trường công cụ để kiếm lợi nhuận. Nhà phát triển khác tích hợp các công cụ này vào workflow của mình. Mỗi lần workflow được thực thi, nhà phát triển công cụ sẽ nhận phí sử dụng tính bằng token gốc Talus $US. Thị trường agent cũng vận hành tương tự. Mỗi lần agent được gọi, nhà phát triển nhận thu nhập tính bằng $US.
Cấu trúc này tạo ra vòng lặp tích cực. Khi nhà phát triển bổ sung công cụ mới, agent có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ hơn. Khi có nhiều agent hơn, nhu cầu phát triển công cụ cũng tăng theo. Khi hoạt động hệ sinh thái tăng, nhu cầu với token $US cũng tăng. Điều này tạo động lực kinh tế lớn hơn cho nhà phát triển và thúc đẩy hệ sinh thái phát triển nhanh hơn.
3.2. Ứng dụng tiêu dùng: IDOL Launchpad và AvA Markets
Thị trường nhà phát triển giải quyết vấn đề phía cung của hệ sinh thái, nhưng phía cầu cũng không thể thiếu. Nếu không có ứng dụng cho người dùng phổ thông trải nghiệm trực tiếp, hệ sinh thái không thể mở rộng. Talus giải quyết vấn đề này bằng cách mở rộng agent sang lĩnh vực giải trí. Họ phổ cập kinh tế agent qua các ứng dụng ai cũng có thể tiếp cận và sử dụng dễ dàng.
Nguồn: Idol.fun
IDOL.fun cho phép người dùng tạo và vận hành agent IDOL – chatbot AI dựa trên Twitter. Agent có thể giao tiếp với fan, được thuê bởi thương hiệu hoặc cá nhân và tạo ra thu nhập thực tế. Bất kỳ ai cũng có thể tạo agent của riêng mình và tham gia hoạt động kinh tế tự chủ mà không cần kiến thức kỹ thuật. Ở đây, agent chính là một dịch vụ hoàn chỉnh, không chỉ là một phần của workflow.
Tiếp theo, Talus còn giới thiệu khả năng của thị trường AvA (Agent vs Agent). Nó hỗ trợ nhiều hình thức game lấy agent làm trung tâm. Ngoài cấu trúc agent đấu với agent, còn có hình thức người dùng tương tác với agent hoặc cạnh tranh với người dùng khác. Nhà phát triển có thể tái cấu trúc các thể loại game như trinh thám, poker dựa trên agent. Người dùng có thể trực tiếp tham gia game hoặc dự đoán kết quả. Blockchain ghi nhận minh bạch toàn bộ quy trình. Người dùng có thể trải nghiệm kinh tế agent một cách trực quan mà không lo bị thao túng.
Hệ sinh thái và kịch bản Talus, nguồn: Talus
IDOL.fun và AvA Markets chỉ là điểm khởi đầu. Dựa trên framework Nexus, agent có thể mở rộng từ lĩnh vực giải trí sang nhiều lĩnh vực đa dạng hơn. Trong DeFi, agent có thể tự động thực hiện chiến lược đầu tư phức tạp theo yêu cầu đơn giản. Trong DAO, agent có thể phân tích đề xuất, xác định ưu tiên và đóng vai trò quản lý phân bổ tài nguyên. Cuối cùng, Talus kỳ vọng lấy sự phổ cập trong lĩnh vực giải trí làm bàn đạp để thúc đẩy kinh tế agent mở rộng sang mọi ngành nghề.
4. Talus mở ra kỷ nguyên kinh tế số tự chủ
AI agent không còn thụ động làm theo lệnh con người, mà đã tiến hóa thành chủ thể kinh tế có thể tự quyết định, hợp tác với agent khác và tự tạo ra giá trị. Thời đại lao động số đã bắt đầu. Talus tiến xa hơn, đặt nền móng cho sự mở rộng của kinh tế số.
Mỗi đổi mới trong lĩnh vực CNTT đều bắt đầu từ hạ tầng mới. Internet thay đổi cách chúng ta kết nối, điện toán đám mây thay đổi tài nguyên tính toán, thiết bị di động định nghĩa lại khả năng tiếp cận dịch vụ. Tương tự, Talus định nghĩa lại lao động số và kinh tế số tự chủ. Ngoài việc thay thế lao động con người, các agent còn có thể hợp tác tạo ra giá trị, hình thành hệ sinh thái kinh tế hoàn toàn mới. Cách chúng ta làm việc và tạo ra giá trị sẽ thay đổi tận gốc.
Tuy nhiên, hiện tại còn quá sớm để dự đoán sự chuyển đổi từ lao động số sang kinh tế số sẽ tạo ra tương lai như thế nào. Các thách thức về giới hạn công nghệ, môi trường pháp lý và sự chấp nhận xã hội vẫn cần giải quyết. Tuy nhiên, xét đến khả năng Talus có thể thay đổi căn bản cách chúng ta làm việc và tạo ra giá trị, tương lai kinh tế số tự chủ mà nó định hình rất đáng để theo dõi.
