Phỏng vấn | Biên giới tiếp theo của Web3 là giao dịch P2P: Yellow

Alexis Sirkia, Captain của Yellow Network, giải thích cách các giao dịch P2P có thể khắc phục vấn đề mở rộng quy mô vẫn đang gây khó khăn cho các blockchain.

Việc áp dụng blockchain đã tiến xa, với cả chính phủ và các tổ chức đều nhận ra tiềm năng của công nghệ này. Tuy nhiên, các vấn đề cốt lõi như tốc độ, khả năng mở rộng và phi tập trung vẫn còn tồn tại. Khả năng mở rộng mạng lưới hầu như không thể theo kịp nhu cầu về sức mạnh tính toán.

Trong một cuộc phỏng vấn với crypto.news, Alexis Sirkia, Captain của Yellow Network, đã trình bày tầm nhìn của mình về một lớp còn thiếu trong hạ tầng Web3. Theo Sirka, Web3 cần một hệ thống giao tiếp ngang hàng không cần tin cậy, giúp giảm tải cho blockchain mà không làm ảnh hưởng đến bảo mật.

crypto.news: Lợi ích của Web3 và DeFi so với tài chính truyền thống, các ứng dụng và máy chủ tập trung là gì?

Alexis Sirkia: Lợi ích chính mà tôi thấy là ý tưởng về sự không cần tin cậy, tức là một hệ thống mà bạn không cần dựa vào các trung gian là con người. Đó là điều mà các kiến trúc phi tập trung như Bitcoin và Ethereum đã giới thiệu. Chúng cho phép bạn xây dựng các ứng dụng tự động hóa các quy trình vốn trước đây do các thực thể tập trung kiểm soát.

Với Web3, bạn có thể có các thực thể tự trị, nghĩa là các smart contract hoặc DAO, kiểm soát logic kinh doanh, không phải con người. Đó là một điều rất mạnh mẽ. Hãy nghĩ đến các công ty không phụ thuộc vào sự giám sát của con người. Chúng vận hành tự động, hiệu quả và không có rủi ro về tham nhũng, giao dịch nội gián hoặc quyết định thiên vị.

Đó là giấc mơ: ai đó có thể xây dựng một startup kỳ lân tiếp theo, triển khai nó qua smart contract, và nó tự vận hành. Như Uniswap, một khi đã triển khai, doanh nghiệp cứ thế vận hành.

Vì vậy, Web3 là giải phóng con người khỏi những công việc mà máy tính có thể làm tốt hơn. Tuân thủ, tin cậy, giám sát, những điều này không còn phải là trách nhiệm của con người nữa.

CN: Một số ví dụ về các trường hợp sử dụng thực tế mà sự không cần tin cậy này là một lợi thế?

AS: Lấy Amazon làm ví dụ. Nó đã cung cấp một trải nghiệm gần như không cần tin cậy. Người mua mua hàng từ người bán, và Amazon đảm bảo giao dịch diễn ra suôn sẻ — nó đóng vai trò trung gian.

Nhưng với Web3, vai trò đó có thể được thay thế bằng smart contract. Bạn không cần một cơ quan tập trung — bạn có thể tạo ra các hệ thống mà logic tự động đảm bảo nếu có sự cố xảy ra, sẽ có các quy tắc rõ ràng, được lập trình sẵn để xử lý.

Lời hứa của Web3 là chúng ta không còn phải dựa vào con người để đảm bảo kết quả này nữa. Các công ty này có thể tự vận hành mà không cần sự can thiệp của con người. Đó là điều khiến nó trở nên mạnh mẽ.

Không phải là loại bỏ hoàn toàn quyết định của con người — mà là loại bỏ sự phụ thuộc vào con người cho việc tin cậy, thực thi và vận hành. Máy tính không thể bị mua chuộc. Nếu tôi phải chọn giữa con người và toán học, tôi sẽ chọn toán học.

Tất nhiên, có những đánh đổi. Smart contract không linh hoạt như con người. Ví dụ, nếu có đình công và hàng hóa bị chậm — đó có phải lỗi của người bán không? Một smart contract có thể không biết cách xử lý sự tinh tế đó.

Con người có thể thích nghi với các tình huống mới hoặc bất ngờ; smart contract thì tuân theo quy tắc. Vì vậy, hiện tại, chúng chưa thể thay thế hoàn toàn các vùng xám tồn tại trong thế giới thực.

CN: Theo quan điểm của bạn, chúng ta đang ở đâu trên hành trình hướng tới các ứng dụng Web3 hoàn toàn tự động?

AS: Tôi nghĩ chúng ta đang ở giai đoạn tương tự như AI vào năm 2000.

Khái niệm AI đã xuất hiện từ những năm 1960, nhưng đến năm 2000, hạ tầng vẫn chưa sẵn sàng. Các công cụ đã có, nhưng sức mạnh tính toán và nền tảng chưa phổ biến rộng rãi.

Web3 hiện cũng đang ở vị trí tương tự.

Bản thân thuật ngữ “Web3” chỉ mới được Gavin Wood đặt ra vào năm 2014. Mới chỉ khoảng một thập kỷ, và chúng ta chỉ vừa mới đạt đến điểm mà hạ tầng đang dần ổn định.

Những gì chúng tôi đã làm với Yellow là một phần của hạ tầng còn thiếu này. Và bây giờ, với Bitcoin, Ethereum và Yellow, cuối cùng chúng ta đã có một nền tảng gần như hoàn chỉnh để xây dựng thế hệ ứng dụng tự động, phi tập trung tiếp theo.

CN: Bạn có thể nói rõ hơn về những gì còn thiếu trong hạ tầng — và chính xác thì bạn đang xây dựng gì với Yellow?

AS: Chắc chắn rồi. Với Bitcoin và Ethereum, chúng ta đã có khởi đầu của hạ tầng không cần tin cậy — các hệ thống loại bỏ nhu cầu về trung gian trong các giao dịch liên quan đến ba bên trở lên. Ví dụ, trong một giao dịch tài chính, có người gửi, người nhận và một bên thứ ba như ngân hàng hoặc trung tâm thanh toán bù trừ. Ethereum đã thay thế bên thứ ba đó bằng một smart contract — về cơ bản là một “thẩm phán” có thể lập trình, đảm bảo những gì đã được mã hóa sẽ thực thi như thỏa thuận.

Nhưng điều còn thiếu trong ngăn xếp Web3 là giao tiếp ngang hàng không cần tin cậy — các tương tác trực tiếp, bảo mật bằng mật mã giữa hai bên mà không cần dựa vào máy chủ tập trung hoặc xác minh blockchain đầy đủ cho mọi bước. Đó là lớp mà chúng tôi xây dựng với Yellow. Nó cho phép hai người hoặc hai hệ thống giao dịch với nhau mà không cần bên thứ ba giám sát liên tục mọi tin nhắn hoặc giao dịch.

CN: Tại sao lớp ngang hàng đó lại quan trọng?

AS: Trong thế giới thực, hầu hết các giao dịch kinh doanh diễn ra trực tiếp giữa các bên. Bạn đến cửa hàng, lấy một số món hàng, và chỉ đến cuối cùng bạn mới thanh toán — đó là lúc hệ thống quyết toán. Cơ quan thuế, ví dụ, không quan tâm đến từng quả táo hay cam bạn lấy, chỉ quan tâm đến hóa đơn cuối cùng và số thuế phải nộp.

Web3, cho đến nay, đã thiếu động lực đó. Thay vào đó, chúng ta có 30.000 validator xác minh từng bước — từng hành động và cái bắt tay — trong khi thực tế, mức độ giám sát đó là không cần thiết cho hầu hết các tương tác.

Vì vậy, những gì chúng tôi tạo ra với Yellow tương tự như Lightning Network cho Bitcoin — nhưng dành cho Ethereum và bất kỳ chuỗi smart contract nào. Đây được gọi là state channel. Hai bên mở một kênh giữa họ, đồng ý về một loạt giao dịch, và cùng ký xác nhận bằng mật mã cho từng giao dịch ngoài chuỗi.

Bạn và tôi có thể đồng ý giao dịch một bitcoin lấy $100,000, sau đó là một giao dịch khác — ví dụ, Ethereum lấy $4,000 — và mỗi bước đều được ký xác nhận. Chỉ khi chúng ta muốn quyết toán mới cần đến blockchain. Nếu một bên cố gắng rút lui, smart contract sẽ phân xử dựa trên các bằng chứng đã ký và phạt bên không trung thực. Cả hai bên đều có tài sản thế chấp trong hợp đồng, nên có rủi ro thực sự nếu gian lận.

CN: Vậy lợi ích thực tế là gì?

AS: Điều đó có nghĩa là chúng ta có thể kinh doanh không cần tin cậy mà không cần đến 30.000 máy tính mỗi lần. Tôi không cần phải tin bạn vì hệ thống đảm bảo nếu có sự cố, smart contract sẽ thực thi các quy tắc. Và điều tuyệt nhất? Nó cực kỳ nhanh.

Chúng tôi giao dịch với tốc độ ánh sáng — ngang hàng, không cần đồng thuận toàn cầu. Nó giống như có một blockchain cục bộ chỉ giữa hai bên, và nó mở rộng tốt hơn nhiều so với bất cứ thứ gì diễn ra hoàn toàn trên chuỗi.

Đó là vấn đề. Các blockchain bị giới hạn cơ bản về sức mạnh xử lý. Chúng không được xây dựng để trở thành máy tính hiệu năng cao. Thực tế, toàn bộ mạng lưới Solana hiện nay còn có công suất tính toán thấp hơn cả bộ vi xử lý Intel năm 1984, hoặc hệ thống DEC VAX từ những năm 1970. Tôi không nói quá — những máy đó có một triệu lệnh mỗi giây. Đó là nhiều hơn những gì Solana hiện cung cấp.

Vì vậy, không phải blockchain là hệ thống tồi — chỉ là nó không được thiết kế để vận hành toàn bộ ứng dụng. Bạn cần nó cho đồng thuận, quyết toán và phân xử — nhưng phần nặng nên diễn ra ngoài chuỗi. Với Yellow, chúng tôi nói: hãy giữ blockchain ở nơi hợp lý, và chuyển phần còn lại sang các lớp ngang hàng nhanh hơn và mở rộng tốt hơn.

CN: Về mặt kỹ thuật, thông tin được lưu trữ ở đâu? Nếu một bên tranh chấp giao dịch — smart contract lấy dữ liệu ở đâu để quyết định ai đúng?

AS: Câu hỏi hay. Mỗi giao dịch trong state channel đều được cả hai bên ký xác nhận bằng mật mã và chứa tham chiếu đến giao dịch trước đó, giống như một blockchain thu nhỏ. Vì vậy, mỗi giao dịch mới tạo thành một chuỗi xây dựng trên giao dịch trước — và giao dịch mới nhất luôn thắng.

Nếu có tranh chấp, smart contract chỉ cần kiểm tra bên nào có bằng chứng ký xác nhận mới nhất. Phiên bản đó được coi là hợp lệ. Logic và quy tắc giải quyết đã được mã hóa sẵn trong smart contract, nên hầu hết các trường hợp không cần oracle hay dữ liệu bên ngoài.

CN: Vậy, miễn là bạn có bằng chứng ký xác nhận mới nhất, bạn có thể giải quyết mọi tranh chấp?

AS: Chính xác. Và vì cả hai bên đều đã ký, không có sự mơ hồ. Hợp đồng không quan tâm đến khiếu nại hay tranh luận — nó chỉ nhìn vào toán học. Đó là điều khiến nó không cần tin cậy. Và vì bạn không cần đến blockchain rộng lớn cho đến khi quyết toán cuối cùng, toàn bộ quá trình diễn ra cực nhanh và không làm chậm mạng lưới.

Trong kinh doanh thực tế, bạn không nhờ tòa án xác nhận từng cái bắt tay — bạn chỉ cần bên thứ ba nếu có sự cố hoặc khi quyết toán cuối cùng. Chúng tôi đang tái tạo điều đó với bằng chứng mật mã và smart contract. Đó là sự chuyển dịch từ “tin vào mạng lưới” sang tin vào một lớp tương tác tối thiểu, có thể xác minh — đó là những gì Yellow cung cấp.

CN: Bạn nghĩ trường hợp sử dụng nào là cấp thiết hoặc hấp dẫn nhất cho hệ thống ngang hàng mà bạn đã xây dựng?

AS: Ban đầu, chúng tôi xây dựng cái này cho giao dịch — đó là trường hợp rõ ràng nhất. Chúng tôi đã xây dựng một broker tên là NADAs và một giao thức tên là NLAX sử dụng toàn bộ hạ tầng này. Nhưng điều khiến chúng tôi bất ngờ là có rất nhiều trường hợp sử dụng khác xuất hiện khi chúng tôi mở Yellow SDK. Các developer đang làm những điều mà chúng tôi chưa từng tưởng tượng. Tại hackathon ETH Prague, ví dụ, có hơn 800 người tham gia, và hai trong số các đội vào chung kết đã sử dụng Yellow. Đó là sự xác nhận tuyệt vời.

Chúng tôi đã thấy các ứng dụng thanh toán, ứng dụng giao dịch, trò chơi — từ giao diện giao dịch kiểu Tinder đến Tetris nhiều người chơi, thậm chí là trò chơi Snake thời gian thực giữa hai người. Một developer đã xây dựng giao diện giao dịch vuốt chỉ trong một cuối tuần. Một người khác đã sử dụng Yellow để vận hành hệ thống thanh toán tức thì tại một rave ở Ukraine — người thật sử dụng thanh toán mật mã trực tiếp, trong môi trường offline hỗn loạn.

Chúng tôi thậm chí đã thấy công nghệ này được sử dụng tại một rave thực tế ở Ukraine. Một ứng dụng thanh toán xây dựng trên Yellow cho phép mọi người thanh toán ngay lập tức cho đồ uống và vật phẩm tại sự kiện. Không cần chờ xác nhận — chỉ là thanh toán mật mã nhanh chóng. Vì không có tranh chấp nên không cần quyết toán ngay trên chuỗi. Đó chính xác là cách kinh doanh thực tế vận hành.

Chúng tôi sẽ ra mắt mainnet trong hai tháng tới. Nhưng ngay cả trước khi ra mắt, chúng tôi đã có các developer thực sự xây dựng các doanh nghiệp thực sự trên đó. Thật tuyệt vời khi chứng kiến điều đó. Tại Korea Blockchain Week, chúng tôi đã thấy ai đó demo một ứng dụng họ xây dựng trên Yellow chỉ vài tuần trước tại một hackathon ở châu Âu. Thật siêu thực — hệ sinh thái đã đi trước chúng tôi.

Điều này làm tôi nhớ lại khi Vitalik lần đầu ra mắt Ethereum. Khi đó, mọi người thực sự không hiểu nó dùng để làm gì. Tôi thực sự đã tham gia presale — mua 20,000 ETH với giá 27 cent. Tôi nhớ Vitalik đã dành hai tiếng đồng hồ giải thích tầm nhìn. Cảm giác thật cách mạng. Cảm giác hiện tại cũng vậy. Mọi người chưa thực sự hiểu hết, nhưng những ai hiểu thì đang xây dựng rất nhanh.

CN: Có xu hướng nào mà mọi người đang bỏ qua, hoặc góc nhìn nào bạn nghĩ còn thiếu trong cuộc thảo luận hiện tại?

AS: Có. Khi Bitcoin bắt đầu, hầu như không ai thực sự hiểu ý nghĩa của nó. Tôi nhớ năm 2013 — thậm chí còn sớm hơn — chúng tôi tổ chức các buổi meetup Bitcoin, xây dựng những công ty crypto đầu tiên. Tôi từng bị một nhân viên ngân hàng nói rằng tôi nên cẩn thận vì cái này là bất hợp pháp. Đó là nhận thức khi đó: nó nguy hiểm, tội phạm, bên lề.

Mọi người không hiểu. Gần như ai cũng hoài nghi. Nhưng những người có nền tảng kỹ thuật — tôi từng là kỹ sư phần mềm tại một trung tâm không gian — và cũng hiểu lịch sử tiền tệ, chúng tôi nhìn nhận khác. Và không có nhiều người như vậy. Chỉ một nhóm nhỏ hiểu cả hai thế giới: công nghệ và kinh tế học. Đó là những người đặt cược lớn nhất từ sớm — và họ là những người đã thành công rực rỡ kể từ đó.

Sau đó Ethereum xuất hiện. Và một lần nữa, hầu hết những người trong cộng đồng Bitcoin không hiểu. Có những người theo chủ nghĩa tối đa — ám ảnh với tiền tệ ổn định, nhưng mù quáng với khái niệm rộng hơn về sự không cần tin cậy. Họ không thấy rằng các nguyên tắc đó có thể áp dụng không chỉ cho tiền, mà còn cho hợp đồng, doanh nghiệp và ứng dụng. Đó là một bước nhảy vọt về tư duy.

Bây giờ, chúng ta lại ở vị trí đó. Hầu hết mọi người không hiểu rằng khái niệm của Ethereum — niềm tin có thể lập trình — có thể được mở rộng sâu hơn một lớp vào các hệ thống ngang hàng, nơi hai người có thể kinh doanh trực tiếp, không cần tin cậy, không cần dựa vào đồng thuận toàn cầu cho từng bước.