Kiến thức thú vị: DApp đầu tiên trên Ethereum chính là thị trường dự đoán

Ban đầu, đây là một sản phẩm vô cùng giàu trí tưởng tượng.

Tác giả: Eric, Foresight News

Trong những ngày gần đây khi tôi đang tổng hợp các thị trường dự đoán Web3, tôi chợt nhớ đến Augur. Tìm kiếm một số thông tin liên quan, tôi phát hiện Augur đã thông báo sẽ khởi động lại vào tháng 3 năm nay, nhưng tôi hoàn toàn không biết nó đã ngừng hoạt động từ khi nào.

Lý do khiến tôi có cảm xúc như vậy là vì Augur chính là nhân vật chính trong bài dịch đầu tiên khi tôi bước chân vào ngành này. Bài viết được đăng ngày 19 tháng 3 năm 2019, tôi vẫn nhớ rõ lúc đó yêu cầu là phải thêm phần hiểu biết cá nhân vào bản dịch, và tôi cũng nhớ rằng bài viết đăng trên WeChat đó tôi đã dùng poster phim "Hiệu ứng bướm" làm ảnh bìa, vì theo quan điểm cá nhân tôi, thị trường dự đoán có khả năng thay đổi tương lai.

Không biết quan điểm bộc phát hơn sáu năm trước đó có trở thành lời tiên tri hay không, nhưng quan điểm của tôi về lý do các thị trường dự đoán Web3 hàng đầu hiện nay có định giá gần 10 tỷ đô la vẫn không thay đổi: Khi một sự kiện trong tương lai chắc chắn sẽ có một kết quả xác định, và việc đặt cược vào kết quả đó có liên quan đến lợi ích kinh tế, thì bản thân trò chơi này sẽ có khả năng và động lực để thay đổi kết quả cuối cùng.

DApp đầu tiên của Ethereum

Augur gần như không có đối thủ về sự "sớm" của mình. Vì Ethereum là một mạng lưới không cần cấp phép, tôi rất khó xác minh liệu Augur có thực sự là DApp đầu tiên trên Ethereum hay không, nhưng có một số điều có thể chắc chắn, ví dụ như Augur đã bắt đầu phát triển dựa trên testnet khi Ethereum vẫn còn ở giai đoạn thử nghiệm, và Augur được xem là dự án đầu tiên thực sự thu hút sự chú ý của toàn ngành, khi đó còn chưa gọi là "Web3", sau đó còn xuất hiện rất nhiều dự án hệ sinh thái. Mặc dù Augur chính thức ra mắt vào năm 2018, nhưng gọi nó là "DApp đầu tiên trên Ethereum" cũng không phải là quá lời.

Thời điểm này sớm đến mức khó tin: Khối genesis của Ethereum ra đời vào ngày 30 tháng 7 năm 2015, còn tiêu chuẩn ERC-20 mãi đến tháng 11 năm 2015 mới được đề xuất chính thức, điều này có nghĩa là khi Augur bán token REP lần đầu, REP vẫn chưa tuân thủ tiêu chuẩn ERC-20.

Lần này Augur đã huy động thành công hơn 5 triệu đô la, giá bitcoin năm 2015 chỉ khoảng 300 đến 400 đô la, Ethereum trong tháng đó có lúc giảm xuống gần 0,4 đô la. Hơn 8 năm trước, trong cuộc thảo luận trên Reddit về "token đầu tiên chạy trên hợp đồng thông minh Ethereum là gì?", người dùng có nickname x_ETHeREAL_x cho biết, lúc đó Ethereum hoàn toàn không có ví hay giao diện GUI, cần phải sử dụng client Geth để thao tác "chuyển tiền" bằng dòng lệnh. Nhưng ngay sau đó, một người khác có nickname adrianclv đã sửa lại, nói rằng lúc đó còn chưa có client Geth, mà dùng client CPP Ethereum do đồng sáng lập Ethereum, sau này là nhà sáng lập Polkadot, Gavin Wood phát triển.

Kế thừa và phát triển, nhưng trải nghiệm cực kỳ tệ

Sau gần 3 năm, vào tháng 7 năm 2018, Augur chính thức ra mắt.

Khi chính thức ra mắt, Augur cung cấp ứng dụng desktop cho PC và ứng dụng web. Lý do ra mắt ứng dụng desktop là vì lúc đó số lượng node Ethereum còn ít, sử dụng ứng dụng tích hợp full node có thể hiệu quả hơn, đội ngũ dự án hệ sinh thái Augur là Guesser đã mô tả thiết kế của ứng dụng desktop như sau:

Augur App là một ứng dụng Electron nhẹ, kết hợp Augur UI và Augur Node, và triển khai trên máy tính cá nhân của bạn. Augur UI là một client tham chiếu (reference client, tương tự như Geth đối với Ethereum), dùng để tương tác với các hợp đồng thông minh cốt lõi của giao thức Augur trên blockchain Ethereum. Augur Node là một chương trình chạy cục bộ, quét các log sự kiện liên quan đến Augur trên blockchain Ethereum, lưu trữ chúng vào cơ sở dữ liệu và cung cấp dữ liệu tương ứng cho Augur UI.

Mặc dù cùng thời điểm cũng xuất hiện các dự án NFT đầu tiên như Crypto Kitties và các ứng dụng thuần cá cược như Fomo3D, nhưng Augur vẫn là "người nổi bật nhất" trong ngành. Ngoài việc thực sự triển khai chức năng thị trường dự đoán trên chuỗi, Augur còn tự phát triển một oracle phi tập trung để cung cấp kết quả, oracle tự phát triển này còn ra mắt sớm hơn Chainlink gần một năm.

Theo dữ liệu từ DappRadar, khi Augur vừa ra mắt, DAU đạt đỉnh 265 người, nhưng đến ngày 8 tháng 8 con số này giảm xuống còn 37, đến cuối năm số người dùng hoạt động hàng ngày chỉ còn chưa đến 30 người. Tính đến ngày 11 tháng 12 năm 2018, trên Augur đã tạo ra tổng cộng 1635 thị trường, 11825 lệnh, số lệnh khớp tổng cộng 6331. Trong kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ Mỹ cuối năm 2018, từng có ngày khớp hơn 200 lệnh. Những con số này hiện nay có vẻ nhỏ bé, nhưng năm đó đã là thành tích không tồi.

Ngoài ra, nếu bạn hiểu cơ chế hoạt động của Augur, bạn sẽ thấy việc vẫn còn vài chục người chơi và khớp được vài nghìn lệnh thực sự là điều kỳ diệu.

Nói Augur có trải nghiệm cực kỳ tệ, ngoài việc bản thân các ví như MetaMask lúc đó đã không tốt, thiết kế của Augur cũng có những khiếm khuyết chí mạng. Đầu tiên, Augur không thiết kế không gian arbitrage để tự động cân bằng xác suất như Polymarket, mà phải đối ứng từng cặp, thời đó chưa có market maker, bạn phải tìm được một người có ý kiến hoàn toàn ngược lại với mình.

Lấy ví dụ thị trường thứ hai trên giao diện giao dịch ở trên, chủ đề đặt cược là giá ETH sẽ như thế nào trước khi kết thúc tháng 4 (năm 2019), ba lựa chọn là dưới 50 đô la; từ 50 đến 500 đô la; trên 500 đô la. Nếu chúng ta chọn lựa chọn thứ hai để đặt cược, bạn sẽ thấy trang như sau:

Người dùng cần chọn số lượng và giá giới hạn (xác suất), con số trong hình nghĩa là đặt cược 0,3 phần, cho rằng có 36% xác suất giá cuối cùng sẽ nằm trong khoảng 50 đến 500 đô la, tổng số tiền bỏ ra là 0,108 ETH. Giống như Polymarket, Augur cũng có một sổ lệnh, nhưng sổ lệnh của hai bên hoàn toàn không giống nhau.

Giá bán thấp nhất hiển thị trong hình là 0,3605, điều này không có nghĩa là ai đó cho rằng có 36,05% khả năng giá không nằm trong khoảng 50 đến 500 đô la, mà là cho rằng có 63,95% khả năng không nằm trong khoảng này. Vì vậy, khi bạn muốn đặt cược ngược lại, bạn cần tự tính toán xác suất, nếu không rất có thể không khớp được lệnh. Và lệnh vừa đặt cược cần một người khác cho rằng hoặc sẵn sàng cho rằng có 74% khả năng không nằm trong khoảng này, hai bên mới có thể khớp lệnh thành công và sau khi có kết quả cuối cùng sẽ lấy được chip của đối phương.

Điểm khó hiểu nằm ở chỗ này, Augur với mỗi lựa chọn chỉ có "Yes", người dùng phải chọn long "Yes" hoặc short "Yes".

Tính không cần cấp phép của Augur dẫn đến việc xuất hiện rất nhiều thị trường vô hiệu, ví dụ như ngày kết thúc của thị trường trên có thể đặt vào giữa tháng 4, kết quả do mạng lưới oracle cung cấp cũng có thể bị khiếu nại nhiều lần, điều này khiến Augur từng có những thị trường lẽ ra phải kết toán ngắn hạn nhưng bị kéo dài gần 5 tháng, trải qua vô số tranh cãi mới đóng lại. Môi trường thị trường như vậy cộng với cơ chế phải tìm "đối thủ ngang sức" khiến trong 11825 lệnh chỉ khớp được 6331 lệnh.

Cuối cùng, phí sử dụng Augur cũng cao bất ngờ. Ngoài phí Gas, phí giao dịch qua kênh fiat của những người dùng chưa quen dùng ví, do người cung cấp kết quả (reporter) trong mạng lưới oracle và người tạo thị trường đều phải stake một lượng REP nhất định, người dùng cũng phải trả phí cho hai bên này.

Mặc dù phí do người tạo thị trường và reporter thu khá thấp (1-2%), nhưng người dùng phải trả nhiều lớp phí khi sử dụng nền tảng, tổng các khoản phí này là khá đáng kể. Trong Augur, các khoản phí này từ thấp đến cao lần lượt là phí báo cáo (0,01%), phí người tạo thị trường (1-2%), phí Gas Ethereum (tùy quy mô lệnh) và phí đổi fiat sang ETH (Coinbase thu 4% khi thanh toán bằng thẻ ghi nợ, 1,5% khi thanh toán bằng ACH). Do đó, tổng phí giao dịch trên Augur nằm trong khoảng 3,5% đến 9% hoặc thậm chí cao hơn.

Trải nghiệm ví không tốt, cơ chế đối ứng từng cặp, lỗ hổng logic cộng với phí cao khiến quy mô của Augur luôn khó mở rộng, nhưng điều này không ảnh hưởng đến ảnh hưởng gần như "khai sơn lập địa" của Augur trong lịch sử phát triển của Ethereum và DApp, đội ngũ phát triển Augur năm đó, hiện nay cũng đã trở thành lực lượng nòng cốt trong ngành.

Nội bộ lục đục, người bị loại kiện đòi bồi thường 150 triệu đô la

Augur được phát triển bởi Forecast Foundation, thông tin công khai cho thấy tổ chức này gồm các đồng sáng lập và nhà phát triển cốt lõi của Augur là Jack Peterson, đồng sáng lập và kiến trúc sư trưởng Augur Joey Krug, người phụ trách marketing và cộng đồng giai đoạn đầu Jeremy Gardner, kỹ sư full-stack phụ trách frontend và tích hợp hợp đồng Stephen Sprinkle, nhà nghiên cứu viết phần phụ lục lý thuyết trò chơi trong whitepaper của Augur Austin Williams.

Trong đó, Joey Krug từ tháng 6 năm 2017 còn đảm nhiệm vị trí đồng CIO của Pantera Capital, hiện là partner của Founders Fund. Stephen Sprinkle sau khi rời Augur năm 2019 đã gia nhập ConsenSys làm product manager, sau đó vào BlockFi làm giám đốc kỹ thuật; sau khi BlockFi tái cấu trúc năm 2022, chuyển sang Coinbase tiếp tục phụ trách sản phẩm cho tổ chức.

Nhưng thực tế, theo vụ kiện của Matt Liston năm 2018, đã tiết lộ một câu chuyện trước khi Augur ra đời.

Theo bài viết của BlockTempo năm 2018, Matt Liston cho biết ông là người đầu tiên đăng ký một công ty tên Dyffy tại Delaware, Mỹ và thuê Jack Peterson. Khi đó Liston đề xuất ý tưởng phát triển thị trường dự đoán trên blockchain, nhưng Peterson ban đầu không ủng hộ.

Sau đó, Liston đọc được whitepaper Truthcoin do nhà kinh tế học Yale Paul Sztorc viết, cho rằng có thể dựa vào đó để phát triển thị trường dự đoán và phát hành token. Liston đã thuyết phục được Joseph Ball Costello đầu tư, đồng thời thông qua Paul Sztorc thuyết phục được Peterson ủng hộ ý tưởng phát triển trên blockchain. Có nền tảng như vậy, Liston lại thuê Joey Krug và Jeremy Gardner, cũng chính Gardner đề xuất đặt tên dự án là Augur.

Trong vài tháng sau đó, đội ngũ tranh cãi không ngừng về lựa chọn kỹ thuật và chiến lược kinh doanh, kết quả là Matt Liston, người kết nối tất cả, bị loại khỏi dự án vào tháng 10 năm 2014, Krug thay thế Liston làm giám đốc, Peterson cũng trở thành CEO. Tháng 12 cùng năm, tổ chức phi lợi nhuận Forecast Foundation được thành lập tại Oregon, Mỹ.

Matt Liston cho biết, có thể vì muốn tách mình khỏi Dyffy hoàn toàn, Costello liên tục thúc ép Liston đồng ý không kiện Dyffy và thừa nhận Dyffy đã bị mua lại, đồng thời đổi cổ phần lấy tiền mặt hoặc token REP. Dưới áp lực liên tục, Liston buộc phải ký thỏa thuận và vì "bị che giấu kế hoạch phân phối token cụ thể" nên đã từ bỏ 5% phần REP, chọn lấy 65.000 đô la tiền mặt. Theo giá trị thị trường của Augur lúc kiện, số token bị từ bỏ khi đó hiện trị giá hơn 20 triệu đô la.

Đối với Augur khi đó có giá trị thị trường hơn 450 triệu đô la, Matt Liston đã đòi bồi thường thiệt hại thông thường 38 triệu đô la và bồi thường trừng phạt 114 triệu đô la, tổng cộng 152 triệu đô la, vượt quá một phần ba giá trị thị trường của Augur, cũng trở thành vụ kiện đòi bồi thường cao nhất trong lịch sử tiền mã hóa khi đó.

Nhưng các bị cáo của Augur lại ngạc nhiên khi Liston sau ba năm ký thỏa thuận lại bất ngờ đổi ý. Ngoài ra, Jack Peterson và Joey Krug đều cho rằng Liston không phải là nhà sáng lập Augur, Krug nói: "Liston không có bất kỳ đóng góp nào trong repo mã nguồn mở trên GitHub hay bất kỳ kho dữ liệu nào khác của Augur, anh ta hoàn toàn không phải là nhà sáng lập Augur." Bài báo cho biết, nghi ngờ về danh tính thực sự khiến Liston gặp khó khăn trong việc làm, hồ sơ LinkedIn của anh cũng cho thấy sau khi từ chức CSO của Gnosis năm 2017 thì không có thêm vị trí nào mới.

Bài báo dẫn lời người trong cuộc cho biết, nguyên nhân chính của nội bộ lục đục là Liston chủ trương phát triển Augur trên Ethereum, nhưng đội ngũ lại kiên quyết phát triển trên Bitcoin. Thú vị là, cuối cùng Augur lại ra mắt trên Ethereum và trở thành dự án thành công đầu tiên sau khi mainnet Ethereum ra mắt. Đáng chú ý là, sau đó không còn thông tin công khai nào về tiến triển của vụ kiện, từ việc Augur tồn tại đến cuối năm 2021 cho thấy sự việc này cuối cùng hoặc đã được giải quyết hòa bình, hoặc rơi vào quên lãng.

Im lặng ba năm rưỡi, khởi động lại

Tháng 3 năm nay, Augur bất ngờ thông báo trở lại trên X, lần cuối cùng tài khoản này đăng tweet là ngày 18 tháng 11 năm 2021.

Năm 2020, Augur từng ra mắt phiên bản v2 cập nhật, điều chỉnh nhiều khía cạnh về trải nghiệm người dùng, vào tháng 7 năm đó, Forbes gọi đây là "bước nhảy vọt lớn trong lĩnh vực ứng dụng phi tập trung". Trong bài "Ethereum’s First ICO Blazes Trail To A World Without Bosses", phóng viên Forbes Michael del Castillo cho biết: "Chức năng của nó tương tự như Internet, nhưng không cần bên thứ ba đáng tin cậy. Nếu thành công, bản nâng cấp sâu rộng này sẽ không chỉ giới hạn ở việc cá cược đua ngựa mà không cần nhà cái, mà còn có thể đánh dấu bước ngoặt của thế hệ Internet tiếp theo."

Mặc dù Augur từng có thị trường đơn lẻ vượt quá 10 triệu đô la tham gia trong kỳ bầu cử tổng thống Mỹ năm 2020, nhưng ánh hào quang của DeFi quá rực rỡ, Augur cuối cùng đã gục ngã ở đỉnh cao của bull run năm 2021. Có lẽ chính việc Polymarket trở nên phổ biến đã khiến thị trường dự đoán sau gần 10 năm lại trở thành tâm điểm, đội ngũ mới đứng sau Augur đã chọn khởi động lại vào năm nay.

Việc khởi động lại Augur sẽ do hai đội ngũ phụ trách, Lituus Foundation sẽ phụ trách token, vận hành và phát triển oracle, Dark Florists sẽ phụ trách triển khai thị trường dự đoán cụ thể. Lituus Foundation tự nhận là gồm các thành viên cộng đồng lâu năm của Augur, hiện chưa có thông tin về các thành viên này.

Dark Florists là một đội ngũ phát triển Ethereum có tiếng. Trong số các thành viên chính, Killari đã hack thành công giải pháp obfuscation không thể phân biệt (một dạng mã hóa, nhằm biến chương trình thành "hộp đen", có thể chia sẻ và thực thi tự do nhưng hoàn toàn ẩn nội dung bên trong) do Ethereum Foundation, Phantom.zone và 0xPARC phát triển tại Devcon 2024 và nhận thưởng 10.000 đô la. Micah Zoltu nổi tiếng vì phát hiện lỗ hổng nghiêm trọng của MakerDAO năm 2019, cũng là tác giả của EIP-3074 và EIP-2718.

Một đội ngũ như vậy muốn ra mắt "Augur mới" không phải là một nền tảng thuần thương mại, mà theo lời Lituus Foundation, là một cỗ máy sự thật phi tập trung đa chuỗi. Lituus Foundation muốn tách oracle khỏi thị trường dự đoán của Augur và module hóa, để mọi ứng dụng đều có thể sử dụng oracle của Augur.

Ngay từ đầu, Augur đã được thiết kế là một ứng dụng hoàn toàn phi tập trung, không phụ thuộc multisig, quản lý khóa hay cơ chế dự phòng, thậm chí thiết kế tokenomics cũng pha trộn lý thuyết trò chơi gốc để đảm bảo vận hành nền tảng thông qua lợi ích kinh tế (phần này tôi chưa trình bày ở trên, độc giả quan tâm có thể đọc whitepaper gốc của Augur và bản cập nhật v2 tại đây). Augur mới vẫn sẽ giữ tinh thần này, thông tin hiện có chỉ cho biết oracle mới nhiều khả năng sẽ triển khai trên L2, và thị trường dự đoán ban đầu sẽ phát triển dựa trên AMM.

Đến nay, Lituus Foundation đã công bố hai báo cáo tiến độ. Trong quý đầu tiên sau khi thông báo khởi động lại, Lituus đã tăng lượng nắm giữ REP từ 250.000 lên 550.000 và triển khai 100.000 đô la thanh khoản trên Uniswap v3, đồng thời lên kế hoạch niêm yết trên CEX. Trong quý thứ hai có bốn tiến triển quan trọng:

• Khởi động website;
• Nghiên cứu oracle sẽ phát triển theo hai hướng bổ sung, một tập trung vào thị trường dự đoán cho người tiêu dùng, một tập trung vào các use case oracle cấp doanh nghiệp;
• Micah Zoltu phát động crowdfunding nhằm thúc đẩy fork thuật toán của REP để kiểm tra mô hình bảo mật cốt lõi của Augur;
• Quy mô mua lại của Foundation mở rộng lên 1 triệu REP.

Fork thuật toán là một thiết kế rất thú vị, chi tiết khá phức tạp, tôi xin giải thích đơn giản như sau:

Trong thiết kế của Augur, "kết quả" không có đáp án cố định. Augur cho phép stake REP để bỏ phiếu tranh cãi kết quả, khi tranh cãi đạt đến ngưỡng (2,5% tổng lượng REP stake), hệ thống sẽ tách thành hai vũ trụ song song, mỗi vũ trụ tương ứng một kết quả, holder REP phải chọn vũ trụ mình công nhận và chuyển REP sang vũ trụ đó. Sau khi tranh cãi bắt đầu, nếu lượng REP stake không đạt ngưỡng trong thời gian quy định, những người ủng hộ kết quả ban đầu sẽ được thưởng.

Mục đích crowdfunding của Micah Zoltu là huy động vốn để đầu tư vào kết quả sai rõ ràng trong tranh cãi, từ đó "hy sinh" một phần REP để kiểm tra tính khả thi của cơ chế này. Nhưng cũng vì thử nghiệm này, kế hoạch niêm yết trên CEX buộc phải tạm dừng, phải chờ tranh cãi kết thúc mới bàn tiếp.

Kết luận

"Phong Đường dễ già, Lý Quảng khó phong."

Đồng sáng lập Ethereum Vitalik đã đề cập trong bài viết "From prediction markets to info finance" đăng tháng 11 năm ngoái rằng, anh từng là người dùng và người ủng hộ trung thành của Augur. Là dự án đầu tiên trên Ethereum, thiết kế của Augur đến nay vẫn quá tiên tiến.

Sự tiên tiến này không hoàn toàn đến từ cơ chế, mà là điều kiện thực hiện quá lý tưởng, khi đó chúng ta bàn về thị trường dự đoán là gì?

• Nông dân có thể mở thị trường dự đoán thời tiết mùa thu hoạch để phòng ngừa rủi ro sản lượng do thời tiết;
• Dùng thị trường dự đoán để xây dựng bounty bug và bảo hiểm hợp đồng thông minh;
• Thực hiện khảo sát ý kiến có thưởng và đưa vào thị trường điều kiện để định hướng chính sách (xem chi tiết trong bài viết của Ethereum Foundation năm 2014);
• Kết hợp token RealT (token hóa bất động sản) với vị thế short giá nhà trên thị trường dự đoán để tạo cặp giao dịch trên Uniswap, giúp vị thế phòng ngừa rủi ro kiếm phí giao dịch;

……

Thị trường dự đoán hiện nay tràn ngập giao dịch và arbitrage, đây cũng là một hướng đi, và hiện tại có vẻ là hướng đi duy nhất đúng. Những năm gần đây chúng ta thường than phiền Web3 không còn đổi mới, nhưng nhìn lại suy nghĩ của các OG mười năm trước, liệu chúng ta thực sự đã hết không gian sáng tạo?

Web3 chính là một Polymarket khổng lồ, từng có thời chúng ta bận rộn mở các thị trường mới, say mê không biết mệt. Đã từng có lúc, chúng ta đột nhiên bắt đầu làm market maker trên sổ lệnh, dùng bot tìm kiếm xác suất lệch trong mili giây và cơ hội không bằng 1, cũng arbitrage bằng cách nhận lệnh chốt lời/chặn lỗ trước khi thị trường kết thúc. Dường như đột nhiên tất cả mọi người đều mất dũng khí mở một thị trường mới, để đặt cược cho một tương lai lớn hơn.

Bài dịch của tôi 6 năm trước từng nhắc đến "lý thuyết 3p", tức là dự đoán tương lai (Predict), phòng ngừa tương lai (Prepare) và thúc đẩy tương lai (Persuade). Khi đó tôi đã viết một đoạn mà chính mình cũng đã quên: Thị trường dự đoán phi tập trung đặt tất cả các khả năng của vũ trụ song song trước mặt bạn, mỗi người đều có quyền chọn cánh cửa tương lai mình muốn bước vào, càng nhiều người tham gia lựa chọn, càng có khả năng dẫn dắt thời gian đi xa hơn nữa.