Trong thế giới tiền mã hóa nơi biến động là con dao hai lưỡi, đề xuất mới đây của đồng sáng lập Polkadot, Gavin Wood, đang khuấy động cuộc tranh luận sôi nổi trong cộng đồng về tương lai của stablecoin. Kế hoạch stablecoin gốc mang tên PUSD này nhằm thay thế DOT bằng một stablecoin neo giá USD, trực tiếp dùng làm phần thưởng khối cho các validator, với mục tiêu giảm bớt sự bất ổn thu nhập do biến động mạnh của giá DOT.
I. Bối cảnh đề xuất: Bài toán phần thưởng dưới biến động cao
Là hạ tầng cốt lõi của kiến trúc đa chuỗi, bảo mật mạng Polkadot phụ thuộc lớn vào các validator tham gia sản xuất khối và giao dịch cross-chain thông qua việc staking DOT. Tuy nhiên, sự biến động mạnh của giá DOT đã là nỗi lo kéo dài với nhóm validator. Lấy năm 2024 làm ví dụ, giá DOT từ khoảng 7 USD đầu năm đã tăng vọt lên 15 USD, rồi lại giảm xuống dưới 3 USD. Biến động dữ dội này khiến thu nhập của validator cực kỳ bất ổn — staking cùng một lượng DOT, lợi nhuận hàng tháng có thể từ vài trăm USD giảm xuống dưới 100 USD.
Gavin Wood chỉ ra trong đề xuất rằng, cơ chế thưởng hiện tại dựa vào DOT khiến ngân sách bảo mật mạng bị chi phối bởi tâm lý thị trường, và khi thị trường đi xuống, validator có thể buộc phải bán DOT, càng làm tăng áp lực lên mạng lưới. Việc đưa ra PUSD nhằm mục đích “tách rời” cơ chế thưởng khỏi biến động giá DOT, cung cấp thu nhập ổn định và có thể dự đoán cho validator.
II. Cơ chế vận hành PUSD: Chỉ thế chấp DOT và thiết kế thanh lý
Theo chi tiết đề xuất đã công bố, PUSD sẽ áp dụng mô hình thế chấp hoàn toàn bằng DOT. Người dùng thế chấp DOT để vay PUSD, với tỷ lệ thế chấp đặt trong khoảng 150%-200%. Ví dụ, thế chấp DOT trị giá 150 USD có thể vay 100 PUSD. Hệ thống có cơ chế thanh lý tự động: khi giá trị tài sản thế chấp giảm xuống dưới ngưỡng, hệ thống sẽ đấu giá DOT thế chấp để duy trì việc neo giá USD của PUSD.
Về phân phối phần thưởng, lợi nhuận từ việc tạo khối sẽ được đưa trực tiếp vào kho bạc dưới dạng PUSD và phân phối cho validator, tránh ảnh hưởng từ biến động thứ cấp của DOT. Thiết kế này nhấn mạnh tính “bản địa”, chỉ sử dụng DOT làm tài sản thế chấp, nhằm tối đa hóa việc sử dụng thanh khoản trong hệ sinh thái Polkadot. Hiện tổng giá trị khóa (TVL) của Polkadot đã vượt 10 billions USD, nếu PUSD được triển khai, nó có thể trở thành “dòng máu” lưu thông giữa các parachain.
III. Sự chia rẽ trong cộng đồng: Ủng hộ và hoài nghi song hành
Sau khi đề xuất được đưa ra thảo luận, cộng đồng đã có phản ứng phân cực. Những người ủng hộ cho rằng PUSD sẽ nâng cao sự ổn định thu nhập cho validator, thu hút các tổ chức tham gia và thúc đẩy hệ sinh thái chuyển từ “rủi ro cao, lợi nhuận cao” sang “bền vững”. Các kênh truyền thông cộng đồng như PolkaWorld chỉ ra rằng, nếu lượng lưu thông PUSD đạt 1 billions USD, lợi nhuận validator hàng năm có thể ổn định ở mức 8%-10%, cao hơn nhiều so với môi trường biến động hiện tại.
Tuy nhiên, những ý kiến hoài nghi cũng rất mạnh mẽ. Những người phản đối lo ngại mô hình chỉ thế chấp DOT có thể khuếch đại rủi ro hệ thống. Nếu giá DOT giảm mạnh, việc thanh lý dây chuyền có thể gây sốc cho toàn mạng lưới. Ngoài ra, ngưỡng bỏ phiếu quản trị khá cao, đề xuất cần hơn 50% ủng hộ, trong khi các holder nhỏ và vừa thường chọn chiến lược bảo thủ, khiến khả năng thông qua đề xuất trở nên bất định.
IV. Rủi ro và triển vọng: Thực tế biến động qua dữ liệu
Tiềm năng và rủi ro của PUSD đều gắn chặt với mức độ biến động giá DOT. Dưới đây là dữ liệu biến động giá DOT từ tháng 8 đến tháng 9 năm 2025:
Ngày | Giá mở cửa (USD) | Giá đóng cửa (USD) | Biến động trong ngày (%) |
2025-08-29 | 3.9804 | 3.9909 | +0.26 |
2025-08-30 | 3.7768 | 3.8215 | +1.19 |
2025-08-31 | 3.8102 | 3.8695 | +1.54 |
2025-09-01 | 3.7420 | 3.8809 | +3.67 |
2025-09-27 | 3.5000 | 3.6200 | +3.43 |
Dù biến động ngắn hạn là đáng kể, nếu PUSD được triển khai thành công, nó có thể thúc đẩy TVL của Polkadot vượt 15 billions USD vào năm 2025, đồng thời tăng sức cạnh tranh trong thanh toán cross-chain và quản trị DAO. Tuy nhiên, để hiện thực hóa tầm nhìn này cần cân bằng rủi ro, ví dụ như bổ sung cơ chế đệm thanh lý hoặc mở rộng tùy chọn đa tài sản thế chấp trong tương lai, tránh “bỏ tất cả trứng vào một giỏ”.
V. Kết luận
Đề xuất PUSD là một nỗ lực chuyển hướng quan trọng của hệ sinh thái Polkadot, thể hiện sự tìm kiếm cơ chế khuyến khích bền vững. Dù cộng đồng còn nhiều ý kiến trái chiều về tính khả thi kỹ thuật và mô hình kinh tế, bản thân cuộc thảo luận đã thúc đẩy hệ sinh thái tiến lên. Bước tiếp theo, kết quả bỏ phiếu quản trị on-chain sẽ quyết định liệu stablecoin này có thể từ bản thiết kế thành hiện thực hay không, và tương lai của Polkadot có lẽ sẽ phụ thuộc vào lựa chọn lần này.
