Sandeep Nailwal: Dehli tumanlaridan Polygon qurilishigacha

Elektr yo‘q qishloqdan qiymat internetini qurishga – manzil hali noma’lum, sayohat davom etmoqda.

Muallif: Thejaswini M A

Tarjima: Block unicorn

Kirish

Sandeep Nailwalning otasi ko‘pincha bir necha kun uyga qaytmasdi.

U qaytganida, har oy 80 dollar maosh allaqachon tugagan, spirtli ichimlik va qimor qarzlariga sarflangan bo‘lardi.

Ularning oilasi Delidagi Yamuna daryosi bo‘yidagi aholi punktida yashardi, mahalliy aholi bu hududni mensimay “Jamna-Paar” deb atardi, bu taxminan “daryoning narigi tomoni” degani. Ammo bu maqtov emas edi.

Sandeep bolaligida har doim sinf tashqarisida turardi, chunki ota-onasi o‘qish uchun to‘lov qilmagan, u esa sinfga kira olmasdi. U o‘n yoshida ukasi og‘ir baxtsiz hodisaga uchradi va uning bolaligi shu bilan tugadi. Otasining giyohvandligi sabab, kimdir oilani boqishi kerak edi. Bu inson Sandeep bo‘ldi.

Bugungi kunda Nailwal Polygon’ni boshqaradi – har kuni millionlab tranzaksiyalarni qayta ishlaydigan blokcheyn infratuzilmasi kompaniyasi, JPMorgan, Stripe va Disney kabi kompaniyalar bilan hamkorlik qiladi. Delidagi qashshoqlikdan Fortune 500 kompaniyalari foydalanadigan texnologiyani yaratishgacha bo‘lgan yo‘l atigi o‘ttiz yilni oldi.

Lekin bu yo‘l silliq bo‘lmagan, erta hayotidagi jarohatlar uning har bir qaroriga ta’sir ko‘rsatgan.

Sandeep Nailwal 1987 yilda Himolay etaklaridagi Ramnagar qishlog‘ida tug‘ilgan, bu qishloqda elektr yo‘q edi. Uning ota-onasi to‘ylari vaqtida savodsiz bo‘lishgan, u to‘rt yoshga kirganda ular Deliga ko‘chib o‘tishgan, qishloqda topilmaydigan imkoniyatlarni izlashgan.

Lekin ular topgani – qashshoqlik bo‘lgan.

Yamuna daryosining sharqiy sohilidagi aholi punktlari gavjum, iflos va zo‘ravonlik ko‘p edi. Noqonuniy qurol va pichoqlar mojarolarni hal qilishda birinchi tanlov edi. Uning oilasi imkoniyatiga qarab har qanday uyga joylashardi va vaziyatga qarab ko‘chib yurardi.

Ota-onasi ta’lim nima ekanini bilmasdi. Ular bolalar uch-to‘rt yoshdan maktabga borishi mumkinligini tushunishmasdi. Sandeep besh yoshida maktabga bordi, sababi hech kim ota-onasiga aytmagan edi. Kech boshlagani sababli u sinfdagi eng katta bola edi, sinfdoshlaridan ikki yosh katta, bu unga doim orqada qolayotganini eslatib turardi.

Qashshoqlikdan keladigan jarohat faqat ochlik yoki yirtiq kiyim emas. Bu – otang o‘qish uchun pulni yutqazganini ko‘rib, sinf tashqarisida turishdagi uyat. Bu – onang bir tomondan oilani boqishga harakat qilib, boshqa tomondan ichkilikboz er bilan kurashayotganini ko‘rish.

Bu – yoshligingda hech kim seni qutqarmasligini tushunib yetishdir.

Oltinchi sinf tadbirkori

Sandeep qashshoqlik bilan kurashish yo‘li – ishlash edi. Oltinchi sinfda u kichik sinf o‘quvchilariga repetitorlik qilib, oyiga 300 rupiy ishlab topa boshladi. U do‘sti bilan, do‘kon egasi bilan tanishib, ruchkalarni tannarxida olib, sinfdoshlariga ustama bilan sotardi.

Pul ko‘p emasdi, lekin u muhim saboq oldi: qiymat yaratib, undan bir qismini olishing va shu pul bilan hayotingni o‘zgartirishing mumkin.

U Hindiston Texnologiya Instituti (IIT)ga kirishni orzu qilardi, bu mashhur muhandislik oliygohi iqtidorli talabalar uchun qashshoqlikdan chiqish yo‘li edi. Lekin IIT uchun qimmat repetitorlik kerak, 1 milliondan ortiq abituriyent 5000 o‘ringa raqobat qilardi. Uning oilasi bunga qurbi yetmasdi.

Shu sababli, Nailwal ikkinchi darajali Maharaja Agrasen Texnologiya Institutiga o‘qishga kirdi, o‘qish uchun talabalar kreditidan foydalandi. Ba’zan u kreditni otasining qimor qarzlarini yopishga ishlatardi, darslik yoki kompyuter emas.

Kompyuter fanini tanlashiga sabab – Hindiston televideniyesida Mark Zuckerberg’ni ko‘rganida bo‘lgan. O‘sha paytda Facebook butun dunyoda mashhur edi, yosh Sandeep o‘yladi: “Men ham o‘z Facebook’imni yaratmoqchiman.”

U hozir tan oladi – o‘sha paytda juda sodda bo‘lgan. Lekin soddalik va umidsizlik birlashib, o‘ziga xos qat’iyat yaratdi.

Muandislik diplomini olgach, Nailwal Mumbaydagi Milliy Sanoat Muhandisligi Institutida MBA o‘qidi. U yerda Harshita Singh bilan tanishdi, keyinchalik uning rafiqasi bo‘ldi. Bitirgach, u Deloitte’da maslahatchi bo‘lib ishladi, tez orada o‘zining va otasining qarzlarini to‘lab bo‘ldi.

Nailwal bir nechta kompaniyalarda ishladi: Computer Sciences Corporation’da dasturchi, Deloitte’da maslahatchi, Welspun Group’ning e-commerce bo‘limida CTO. U yaxshi ishladi, lavozimi oshdi, daromadi yaxshi edi.

Lekin u doim tadbirkorlik istagini yenga olmasdi.

Hind madaniyatida, to‘ydan oldin uy sotib olish bosimi bor. Uysiz erkakning kelajagi yo‘q. Nailwal bu bosimni kuchli his qilardi. Uning yaxshi ishi bor, kredit olib uy olishi, joylashib ketishi mumkin edi.

Harshita unga bir gap aytdi, hammasini o‘zgartirdi: “Sen hech qachon baxtli bo‘lmaysan. Menga o‘z uyimiz kerak emas, ijarada yashaymiz.”

2016 yil boshida Nailwal ishdan bo‘shadi. U 15 ming dollar qarz oldi (bu pulni aslida to‘yga saqlagan edi) va Scope Weaver’ni – professional xizmatlar uchun onlayn platformani tashkil etdi. Uning g‘oyasi Hindistonning bo‘linib ketgan xizmat sohasini tartibga solish, Alibaba’ga o‘xshash platforma yaratish edi, lekin mijozlari Hindiston xizmat ko‘rsatuvchilari, Xitoy ishlab chiqaruvchilari emas.

Kompaniya yomon ishlamadi, biroz daromad ham keltirdi. Lekin Nailwal o‘zining biznesda to‘siq bo‘layotganini tushundi. Mijozlar yuz ko‘rishni, muammo chiqqanda javobgar odam bo‘lishini xohlardi. U oddiy xizmat ko‘rsatuvchiga aylanayotgan edi, faqat endi xodimlarga ham oylik to‘lashi kerak edi.

Bu biznesni kengaytirib bo‘lmasdi. Bir yildan so‘ng, u navbatdagi imkoniyatni izlay boshladi.

800 dollarlik Bitcoin garovi

Nailwal birinchi marta Bitcoin haqida 2010 yilda eshitgan. Do‘sti birga mining qilishni taklif qilgan, lekin Nailwalda noutbuk yo‘q edi, suhbat shu yerda tugagan.

2013 yilda, MBA o‘qiyotganda, u yana Bitcoin bilan tanishdi. Mining qurilmasini o‘rnatishga harakat qildi, lekin noutbuki juda sust edi. Bitcoin haqida o‘qishga harakat qildi, ikki paragrafigacha yetib, “hech qanday kafolat yo‘q” degan joyda bu firibgarlik deb o‘yladi va voz kechdi.

2016 yilda Bitcoin yana uning hayotiga kirdi. Nailwal Scope Weaver o‘z orzusi bo‘la olmasligini tushunganidan so‘ng, “chuqur texnologiya” imkoniyatlarini o‘rganishni boshladi. U sun’iy intellekt haqida o‘yladi, lekin matematikasi juda murakkab edi.

So‘ngra, u Bitcoin whitepaper’ini to‘liq o‘qidi.

“Voy, bu juda muhim,” deb o‘yladi u, “bu insoniyatning navbatdagi inqilobi.”

Ishonch yoki beparvolik – qarashingizga bog‘liq, Nailwal to‘y uchun qarz olgan 15 ming dollarini to‘liq Bitcoin’ga tikdi, har bir Bitcoin narxi 800 dollar edi.

U ochiq aytadi: “O‘sha paytda FOMO (o‘tkazib yuborishdan qo‘rquv) juda kuchli edi, hatto bir yil kechikkanimda ham, 20 ming dollarda ham shunday qilgan bo‘lardim va hamma pulimni yo‘qotgan bo‘lardim.”

Lekin u yutqazmadi. Bitcoin narxi oshdi. Eng muhimi, Nailwal Ethereum va uning dasturlashtiriladigan smart-kontraktlarini kashf etdi. Bu markazlashmagan boshqaruvsiz ilovalar ishlaydigan yangi hisoblash platformasi edi.

U butunlay maftun bo‘ldi.

2017 yilda Nailwal onlayn Ethereum hamjamiyati orqali Jaynti Kanani bilan tanishdi. Kanani Ethereum’ning kengayish muammosini hal qilishni taklif qildi. O‘sha paytda Ethereum tarmog‘i o‘z muvaffaqiyati sabab tarmoq tiqilib qolgandi. CryptoKitties tranzaksiya to‘lovlarini 600% ga oshirdi.

Kanani va Nailwal hamkorlar Anurag Arjun va Mihailo Bjelic bilan birga 2018 yil boshida Matic Network’ni ishlab chiqishni boshlashdi. Ular 30 ming dollar seed investitsiya yig‘ishdi, avval ishlaydigan mahsulot yaratishni rejalashtirishdi.

Bu printsipial yondashuv ularni deyarli muvaffaqiyatsizlikka olib keldi. Ishlaydigan testnet tayyor bo‘lganida, kripto bozori allaqachon qulab tushgan edi. Hech kim investitsiya qilmoqchi emasdi, ayniqsa Hindiston loyihalariga. O‘sha paytda Hindistonda ikki kripto loyiha firibgarlik deb fosh bo‘lgandi.

“Hech kim hind asoschilari protokol ishlab chiqara oladi deb ishonmasdi,” deya eslaydi Nailwal.

Jamoa dastlabki ikki yil faqat 165 ming dollar bilan ishladi. Asoschilar har oy bir necha ming dollar maosh olishardi. Bir necha marta, ularning puli faqat uch oyga yetardi. Nailwal boshqa kripto asoschilaridan bir chorak davomida yashash uchun 50 ming dollar so‘raganini eslaydi.

2018 yilda, to‘yi arafasida, uning hayoti tubanlikka tushdi. Xitoy fondi 500 ming dollar investitsiya qilishga va’da berdi. To‘ydan ikki kun oldin, Bitcoin 6000 dollardan 3000 dollarga tushdi. Xitoy fondi qo‘ng‘iroq qilib dedi: “Biz 100 Bitcoin investitsiya qilmoqchi edik. Endi u yarmiga tushdi, shuning uchun investitsiya qilmaymiz.” Eng yomoni, Matic’ning barcha puli Bitcoin’da edi. Qiymati ham yarmiga tushdi.

To‘yi baribir bo‘lib o‘tdi. Do‘stlari ham uni tabriklashdi. Lekin Nailwal bilardi – uch oydan so‘ng kompaniya qolmasligi mumkin.

2019 yil boshida Binance Matic’ga Launchpad orqali 5.6 million dollar investitsiya qilishni ma’qulladi. Due diligence sakkiz oy davom etdi. Bu investitsiya Matic’ga nafas olish imkonini berdi. Lekin yakuniy tasdiq hali amalga oshmadi. Jamoa ko‘plab xakatonlarda qatnashdi, har bir dasturchiga texnologiyalarini tushuntirdi.

Boshida o‘sish sekin edi, lekin 2021 yilda Ethereum’dagi yuqori to‘lovlar sabab tarmoqda kichik tranzaksiyalar deyarli imkonsiz bo‘lib qoldi va o‘sish tezlashdi. Dasturchilar Matic’ga o‘ta boshlashdi.

U dastlab Matic Network nomi bilan ishga tushirilgan, bu yon zanjir sifatida ishlaydigan yagona kengayish yechimi bo‘lib, Plasma va Proof of Stake (PoS) mexanizmlarini birlashtirgan. 2021 yilda Matic Network katta rebrending o‘tkazdi va Polygon deb nomlandi, bu uni yagona zanjirdan keng ko‘lamli multichain ekotizimiga aylantirishni anglatdi, Ethereum bilan mos blokcheynlar uchun turli kengayish yechimlarini taqdim etishga qaratilgan.

Bozor bu rebrendingga ijobiy munosabat bildirdi. Polygon’ning bozor qiymati 2021 yil boshidagi 87 million dollardan dekabrda deyarli 19 milliard dollarga ko‘tarildi.

Dasturchilar Matic’ga oqib kela boshladi, tarmoqda bloklangan umumiy qiymat eng yuqori nuqtada 10 milliard dollarga yetdi.

Bundan tashqari, mahalliy token ham $MATIC’dan (Polygon PoS zanjirining xavfsizligini ta’minlash uchun) $POL’ga (butun Polygon ekotizimini qo‘llab-quvvatlash uchun) o‘tdi, ayniqsa yaqinlashib kelayotgan yangilanishlar (masalan, Staking Hub) doirasida, bu cross-chain xavfsizlik va boshqaruvni mustahkamlashga qaratilgan. Bu token migratsiyasi juda muhim bo‘ldi, garchi o‘tish davrida u egalari uchun vaqtincha noaniqlik va likvidlikning bo‘linishini keltirib chiqardi.

Polygon Labs shuningdek, strategik e’tiborni Zero Knowledge (ZK) Rollup’ga qaratdi va ZK’ga ixtisoslashgan jamoalarni sotib olib, zkEVM ishlab chiqdi, bu virtual mashina Ethereum darajasidagi bajarilishni ta’minlaydi va ZK isboti kengayish afzalliklarini birlashtiradi. Optimistic Rollup (OR) dastlab soddaroq dizayni va tezroq ishga tushirilgani uchun e’tiborni tortgan bo‘lsa-da, Polygon’ning ZK Rollup’ga urg‘u berishi Ethereum uchun yakuniy Layer-2 kengayish yechimiga uzoq muddatli garov sifatida ko‘rilmoqda. zkEVM texnologiyasi yuqori xavfsizlik, kengayish va Ethereum’dagi mavjud vositalar bilan to‘liq moslikni birlashtirishga qaratilgan, bu esa Polygon’ni kelajakdagi multichain arxitekturasi yetakchisiga aylantirishi mumkin.

Pandemiya burilish nuqtasi

2021 yil aprelida COVID-19’ning ikkinchi to‘lqini Hindistonga og‘ir zarba berdi. Kasalxonalar to‘ldi, kislorod yetishmadi. Nailwalning oilasi Hindistonda to‘liq kasallandi, u esa Dubayda, hech narsa qila olmasdi.

“O‘sha paytda aniq edi – oilamiz 100% omon qolmaydi,” deydi u, “hamma ham tirik qolmaydi.”

U Twitter’da bu inqirozga befarq bo‘la olmasligini bildirdi. U kripto ko‘p imzo hamyonini yaratdi va xayriya uchun ochdi, jami 5 million dollar yig‘ilishini kutgan edi. Bir necha kun ichida xayriya 10 million dollarga yetdi. Keyin Ethereum asoschisi Vitalik Buterin 1 milliard dollarlik Shiba Inu tokenini xayriya qildi.

Asl muammo: qanday qilib 1 milliard dollarlik meme tokenni bozorni qulatmasdan sotish mumkin?

Nailwal market-meykerlar bilan hamkorlikda bir necha oy davomida asta-sekin sotdi. Shiba Inu hamjamiyati dastlab katta sotuvdan xavotirlandi, lekin Nailwal ehtiyotkorlik bilan harakat qilishga va’da bergach, tinchlandi. Natijada, u 474 million dollar sof foyda oldi, bu Buterin kutganidan ancha ko‘p edi.

Crypto COVID Relief Fund favqulodda vaziyatda Hindistonga 74 million dollar yubordi. Nailwal 200 million dollarni Buteringa qaytardi, u esa uni AQSh biotibbiyot tadqiqotlariga xayriya qildi. Qolgan 200 million dollar “Blockchain Impact” uzoq muddatli loyihalariga qoldirildi.

Qiyinchilikda xarakter shakllanadi

2025 yil o‘rtalariga kelib, Polygon yangi muammolarga duch keldi. $POL narxi eng yuqori nuqtadan 80% dan ko‘proqqa tushdi. Arbitrum va Optimism’dan raqobatbardosh ikkinchi qatlam yechimlari bozor ulushini tortib olmoqda. Kompaniya gullab-yashnash davrida 600 xodimgacha kengaydi, bu esa madaniyat va tashkiliy muammolarni keltirib chiqardi.

Nailwal og‘ir qarorlar qabul qildi. Ikki bosqichli qisqartirishdan so‘ng jamoa yanada birlashgan hajmga qisqardi. Bir necha oy muhandislik sarflangan loyihalar strategiyaga mos kelmagani uchun bekor qilindi.

2025 yil iyunida Nailwal Polygon Foundation’ning birinchi CEO’si bo‘ldi, ilgari asoschilar va direktorlar kengashi o‘rtasida bo‘lingan rahbarlikni birlashtirdi. To‘rt asoschidan uchtasi faol rolni tark etdi, u esa oxirgisi bo‘lib qoldi.

“Muhim pallada asoschilarning aksariyati og‘ir qaror qila olmaydi,” dedi u intervyuda, “bozor strategiyasini og‘ir yo‘l bilan amalga oshirish, hozirgi strategiyaga mos kelmaydiganlarni ishdan bo‘shatish, ko‘p vaqt va hissiy resurs sarflangan loyihalardan voz kechish.”

O‘zingiz yoqlagan loyihani qisqartirish yoki og‘ir paytda sizga ishonganlarni ishdan bo‘shatish – bu qarorlarning og‘irligi boshqacha bo‘ladi.

Nailwal to‘liq rahbarligida Polygon AggLayer’ga e’tibor qaratdi, bu blokcheyn tarmoqlarini birlashtirishga qaratilgan interoperabilite protokoli. Uning texnik maqsadi – minglab mustaqil blokcheynlarni oxirgi foydalanuvchi uchun yagona, uzluksiz tarmoq sifatida ko‘rsatadigan infratuzilma yaratish.

“2030 yilga kelib, 100 mingdan 1 milliongacha zanjir bo‘lishi mumkin,” deya bashorat qiladi Nailwal, “barcha faoliyat shu ilova zanjirlariga o‘tadi.”

Bu jasur da’vo. Uni amalga oshirish keyingi yillardagi ijroga bog‘liq.

Uzoq muddatli o‘yin

Nailwal choraklar emas, o‘n yilliklar bilan o‘ylaydi. Polygon raqobati yoki DePIN kelajagi haqida gapirganda, u doim 10 va 50 yillik vaqt oralig‘ini tilga oladi.

“Agar menga 10 yil bersangiz, 100% aytaman – bu kriptovalyutaning ommaviy bozordagi yakuniy arxitekturasi,” deydi u AggLayer haqida. “Lekin Polygon versiyasi bo‘ladimi, yoki boshqalar shunga o‘xshash narsa quradimi – hech kim bashorat qila olmaydi.”

U blokcheyn infratuzilmasi bo‘yicha orzusiga qat’iy ishonadi. Polygon amalga oshiradimi yoki boshqalar – buning qurilishi o‘zi uchun eng muhim narsa.

“Blockchain Impact” loyihasi orqali u favqulodda yordamdan “rag‘batlantiruvchi” xayriya faoliyatiga o‘tmoqda. U Hindiston Nobel mukofotiga o‘xshash mukofot tashkil qilishni rejalashtirmoqda, bu kelajak avlod olim va muhandislarini rag‘batlantiradi.

“Men bu 200 million dollarlik BFI’dan 2 trillion dollar natija olishni xohlayman,” deya tushuntiradi u, tasvirlagan leveraji g‘alati eshitiladi, to u 30 ming dollarlik seed investitsiyani qisqa vaqt ichida 30 milliard dollarlik kompaniyaga aylantirganini eslamaguncha.

Biroq, Polygon qarshi shamollarga duch kelmoqda. Arbitrum va Base kabi raqobatchilar ko‘proq bozor ulushini egallab, soddaroq foydalanuvchi tajribasi va kuchliroq yordam taklif qilmoqda. Polygon’ning ko‘prik texnologiyasi hanuz murakkab, MATIC’dan POL’ga o‘tish ham noaniqlik keltirdi. Kompaniyaning dasturchilar markazidagi targ‘iboti raqobatchilardek ommaviy retail ilovalarga aylana olmadi. Nailwalning uzoq muddatli infratuzilma investitsiyasi natija beradimi-yo‘qmi, tobora gavjum bozorda ijroga bog‘liq.

Ma’lum bo‘lgani – Sandeep Nailwal bosib o‘tgan yo‘l ko‘pchilik tasavvuridan ancha uzoq. Lekin u qurayotgan infratuzilma kriptovalyuta unga yordam berganidek boshqalarga ham yordam bera oladimi – buni vaqt ko‘rsatadi.

Elektr yo‘q qishloqdan qiymat internetini qurishga – manzil hali noma’lum, sayohat davom etmoqda.