Moody’s global miqyosda stablecoinlar tarqalayotgani sababli xavf haqida ogohlantirdi

Agar barqarorlik ramzi bo‘lishi kerak bo‘lgan stablecoinlar global moliyaviy muvozanat uchun xavfga aylansa-chi? Yaqinda chop etilgan hisobotda Moody’s Ratings ularning ayniqsa rivojlanayotgan mamlakatlarda kengayib borayotgan qo‘llanilishi haqida ogohlantirmoqda. Endi an’anaviy kripto doiralaridan ancha keng foydalanilayotgan ushbu aktivlar markaziy banklarning nazoratini zaiflashtirishi, bank omonatlarini kamaytirishi va tizimli zarbalarga olib kelishi mumkin.

Monetar suverenitetga bosim ortmoqda

25-sentabrda chop etilgan hisobotda Moody’s Ratings stablecoinlarning rivojlanayotgan iqtisodiyotlarga tobora kuchayib borayotgan ta’siridan xavotir bildiradi, Bank of Canada esa ularni tezda tartibga solishni talab qilmoqda.

Reyting agentligi ushbu aktivlarning, ko‘pincha AQSH dollariga bog‘langan holda, tez tarqalishi markaziy banklarning iqtisodiy siyosatni boshqarish qobiliyatiga zarar yetkazishi mumkinligini ta’kidlaydi.

“Stablecoinlarning keng tarqalgan qo‘llanilishi markaziy banklarning foiz stavkalari va valyuta kursi barqarorligi ustidan nazoratini zaiflashtirishi mumkin”, deya ogohlantiradi Moody’s. Agentlik bu jarayonni “kriptoizatsiya” deb ataydi va bu ayniqsa mahalliy valyuta allaqachon bosim ostida bo‘lgan va moliyaviy institutlar mustahkam bo‘lmagan hududlarda xavotirli.

Moody’s tartibga solinishi zaif yoki strukturaviy jihatdan zaif iqtisodiyotlarda stablecoinlarning keng ommalashuvi bir nechta salbiy oqibatlarga olib kelishi mumkinligini aniqlaydi:

• Markaziy banklarning ta’siri yo‘qolishi: mahalliy monetar organlar pul massasini samarali boshqarish imkoniyatini yo‘qotishi mumkin, ayniqsa stablecoinlar kundalik tranzaksiyalarda mahalliy valyutani asta-sekin siqib chiqaradigan bo‘lsa;

• An’anaviy bank omonatlarining yemirilishi: Moody’s ta’kidlashicha, “agar fuqarolar o‘z jamg‘armalarini stablecoinlar yoki kripto hamyonlarga o‘tkazsa, banklar omonatlarning oqib ketishi bilan yuzlashishi mumkin”;

• Tizimli xavflarning ortishi: yetarli nazorat bo‘lmagan mamlakatlarda stablecoin zaxiralari bo‘yicha ishonch yo‘qolishi ommaviy yechib olishlarga sabab bo‘lishi yoki tokenning bog‘lanishi buzilsa, qimmatga tushadigan davlat yordamiga ehtiyoj tug‘dirishi mumkin;

• Spekulyatsiyadan emas, zaruriyatdan kelib chiqqan qabul qilish: Afrikaning, Lotin Amerikasining va Janubi-Sharqiy Osiyoning bir qancha mamlakatlarida stablecoinlar inflyatsiya, mahalliy valyuta o‘zgaruvchanligi yoki xalqaro pul o‘tkazmalari uchun yuqori to‘lovlarga qarshi yechim sifatida ishlatilmoqda.

Agentlik xulosa qiladi: bu o‘tish jarayoni ba’zan moliyaviy inklyuziya uchun vosita sifatida ko‘rilsa-da, aslida pulga bo‘lgan ishonchni davlat nazoratidan chiqib ketgan xususiy yoki markazlashmagan subyektlarga o‘tkazish orqali allaqachon zaif iqtisodiy tizimlarning zaifligini yanada kuchaytirishi mumkin.

Bo‘lingan tartibga solish, kuchaygan xavflar

Moody’s faqat iqtisodiy tahlil bilan cheklanmaydi. Agentlik vaziyatni yanada og‘irlashtirayotgan regulyativ bo‘shliqlarni ham ochib beradi. Bugungi kunda dunyo mamlakatlarining uchdan biridan kamrog‘ida ushbu aktivlarni tartibga soluvchi to‘liq huquqiy baza mavjud.

Yagona va aniq standartlarning yo‘qligi ayniqsa eng zaif iqtisodiyotlarni kutilmagan zarbalarga duchor qiladi. “Barqaror aktivlar sifatida qabul qilinishiga qaramay, stablecoinlar tizimli zaifliklarni kiritadi: yetarli nazorat bo‘lmasa, zaxiralarga ishonch yo‘qolishi vahima keltirib chiqarishi va bog‘lanish buzilsa, qimmatga tushadigan davlat yordamiga olib kelishi mumkin”, deyiladi hisobotda.

Boshqa tomondan, ayrim iqtisodiy kuchlar bu sohani tartibga solishni boshladi. Yevropa Ittifoqi 2024-yil 30-dekabrda stablecoin emitentlari uchun zaxiralar va shaffoflik bo‘yicha qat’iy standartlarni belgilovchi MiCA rejimini joriy etishni yakunladi.

Amerika Qo‘shma Shtatlarida esa GENIUS Act ushbu aktivlarni chiqarish va boshqarish uchun majburiy huquqiy asos yaratdi. Hatto Xitoy ham 2021-yilda kripto savdosi va mayningni taqiqlaganidan so‘ng, o‘z pozitsiyasini yumshatayotganga o‘xshaydi. Pekin hozirda yuan bilan ta’minlangan stablecoinlarni ko‘rib chiqmoqda va o‘z raqamli valyutasini rivojlantirishni, Shanxayda ochilgan operatsion markaz orqali tezlashtirmoqda.

Tartibga solish yondashuvidagi bu tafovut global miqyosda ikki tezlikli manzarani chizadi. Bir tomonda stablecoinlar bilan bog‘liq xavflarni tartibga soluvchi tuzilmali yurisdiktsiyalar. Ikkinchi tomonda esa ushbu aktivlar yetarli nazoratsiz rivojlanayotgan “kulrang zonalar”. Yakunda, bu nomutanosiblik iqtisodiy va geosiyosiy tengsizliklarni kuchaytirishi, tartibga solingan davlatlarga strukturaviy ustunlik berishi, mustaqil qolgan mamlakatlar esa endi o‘zlari nazorat qilmaydigan monetar infratuzilmalarga qaram bo‘lib qolishi mumkin.