Kripto bozorining rivojlanish jarayonida har bir davrda, bozordagi vaziyatni o‘zgartira oladigan yulduz loyihalar paydo bo‘ladi. Hozirda esa, markazlashmagan birja (DEX) yo‘nalishida Hyperliquid yetakchi o‘rinni egallab turibdi; u o‘zining yuqori samarali matching dvigateli va mukammal foydalanuvchi tajribasi bilan ko‘plab professional treyderlarning birinchi tanloviga aylangan.
Biroq, 2025 yilning ikkinchi yarmida yangi kuch tez sur’atda paydo bo‘lmoqda, bu — Aster.
Rasm 1: Aster platformasi bosh sahifasi
Faqat bir necha oy ichida, Aster perpetual kontraktlar savdo hajmi, TVL (umumiy bloklangan qiymat) kabi asosiy ko‘rsatkichlarda portlovchi o‘sishga erishdi va sanoatda “Hyperliquid killer” deb atalgan. Bundan ham e’tiborga loyiq tomoni shundaki, Binance asoschisi CZ’ning qo‘llab-quvvatlash effekti bu yangi loyihaga bo‘lgan e’tiborni keskin oshirdi.
Xo‘sh, Aster nimasi bilan Hyperliquid’ning kuchli raqibi sifatida qaralmoqda? Uning ustunliklari nimada? Ikkala loyiha o‘rtasidagi raqobat qanday rivojlanadi? Ushbu maqolada Perps derivativlar yo‘nalishida yuz berayotgan yangi urushni turli jihatdan tahlil qilamiz.
I. Perps derivativlar yo‘nalishining hozirgi holati
1. Perpetual kontraktlarning ahamiyati
Perpetual kontraktlar (Perpetual Futures) kripto bozorida eng mashhur derivativ vositalardan biridir. An’anaviy fyucherslardan farqli o‘laroq, perpetual kontraktlarda muddati tugash sanasi yo‘q, treyderlar cheksiz muddatga pozitsiyani ushlab turishi mumkin, shuningdek, funding rate mexanizmi orqali kontrakt narxi va spot narxi o‘rtasidagi bog‘liqlik saqlanadi.
Markazlashgan birjalarda (CEX) perpetual kontraktlarning kunlik savdo hajmi odatda spotdan 3~5 baravar yuqori bo‘ladi. Masalan, 2024 yilda Binance’da fyucherslarning kunlik savdo hajmi bir paytlar 60 milliard dollardan oshgan, bu spot savdo hajmidan ancha yuqori.
Markazlashmagan birjalarda (DEX) ham perpetual kontraktlar eng istiqbolli o‘sish yo‘nalishi sifatida qaraladi. DEX’larda yelka (leverage) darajasi CEX’ga nisbatan yuqoriroq bo‘lishi mumkin, ayniqsa perpetual kontraktlar kabi derivativ savdolarda. CEX’larda yelka odatda regulyatsiya bilan cheklanadi (masalan, AQSH SEC yoki Yevropa Ittifoqi MiCA), maksimal 100x-125x atrofida bo‘ladi, DEX’ning markazlashmagan tabiati esa, Aster platformasida hatto 1001x yelka taklif qilinishiga imkon beradi.
Rasm 2: Aster platformasida 1001x yelka savdo sahifasi
2. Hyperliquid’ning yetakchilik mavqei
Hyperliquid muvaffaqiyatining siri — u yangi yo‘l ochdi: o‘zining yuqori samarali blokcheyni va mahalliy matching dvigatelini ishlab chiqdi. Bu shuni anglatadiki, u endi Ethereum, BSC kabi mavjud blokcheynlarga tayanmaydi, balki o‘zining asosiy tarmog‘ini qurdi va natijada CEX’ga yaqin matching tezligi va silliqligiga erishdi.
Rasm 3: Hyperliquid platformasi bosh sahifasi
2025 yil 24 sentabr holatiga ko‘ra: Hyperliquid kunlik savdo hajmi taxminan 1 milliard dollar atrofida, DEX’lar orasida yetakchi; ochiq pozitsiyalar (OI) 13.3 milliard dollar, likvidlik chuqurligi juda yuqori; foydalanuvchilar soni 700 mingdan oshgan, bu boshqa o‘xshash loyihalardan ancha yuqori. Shu sababli Hyperliquid “on-chain Binance” deb ataladi va ko‘pchilik nazarida u juda mustahkam himoya devoriga ega. (Manba: Defilama)
Biroq, kripto olamida hech qachon “abadiy monopol” bo‘lmaydi. Har bir texnologik yoki model innovatsiyasi vaziyatni o‘zgartirishi mumkin. 2025 yil ikkinchi yarmida Aster’ning kutilmagan paydo bo‘lishi ushbu yo‘nalishni yana noaniq va qiziqarli qildi.
II. Aster’ning farqlanuvchi ustunliklari
Aster’ni Hyperliquid’ni taqlid qilmoqda deyishdan ko‘ra, u butunlay yangi yo‘l tanlagan desak to‘g‘riroq bo‘ladi.
1. Kapital samaradorligidagi innovatsiya
Hyperliquid kabi derivativ DEX’larda foydalanuvchilar asosan stablecoin’lar (USDT, USDC) ni margin sifatida ishlatishadi, boshqa aktivlar (masalan, stETH, LSD, daromadli stablecoin’lar) to‘g‘ridan-to‘g‘ri garov sifatida ishlatilmaydi, bu esa kapitaldan foydalanish samaradorligini pasaytiradi.
Aster esa ko‘p-aktivli garov mexanizmi orqali quyidagi innovatsiyalarni amalga oshirdi:
Staking aktivlarini (stETH, rETH, WBETH) margin sifatida qo‘llab-quvvatlash;
Daromadli stablecoin’larni (masalan, sDAI, USDe) margin sifatida qo‘llab-quvvatlash;
Foydalanuvchi DeFi daromadini olish bilan birga, aktivlarini yelka savdosida ishlatishi mumkin.
Masalan: foydalanuvchi 1000 stETH’ga ega, Lido’da staking orqali yillik 3% daromad oladi. An’anaviy derivativ DEX’da u kontrakt ochmoqchi bo‘lsa, stETH’ni sotib, USDT ga almashtirishi va staking daromadidan voz kechishi kerak. Aster’da esa, u stETH’ni to‘g‘ridan-to‘g‘ri margin sifatida qo‘yib, foiz olishda davom etadi va shu bilan birga BTC/ETH perpetual kontraktini ochishi mumkin.
Bu “ikki tomonlama foydalanish” kapital samaradorligini sezilarli darajada oshiradi, ayniqsa DeFi’ning tajribali foydalanuvchilari va yirik kapital egalari uchun mos keladi.
2. Ko‘p-zanjirli kengayish strategiyasi
Hyperliquid bir zanjirda maksimal samaradorlik yo‘lini tanlagan, o‘zining blokcheyni orqali yuqori tezlikda matchingni ta’minlaydi. Uning afzalligi — tezlik va tajriba, kamchiligi esa — yopiq ekotizim, foydalanuvchi aktivlarini ko‘chirishga majbur.
Aster esa ko‘p-zanjirli kengayishni tanladi:
Foydalanuvchilar Ethereum, BSC, Arbitrum, Optimism va boshqa tarmoqlardan to‘g‘ridan-to‘g‘ri ulanadi; cross-chain ko‘prik va likvidlik agregatsiyasi orqali turli blokcheyn foydalanuvchilari uchun uzluksiz tajriba ta’minlanadi.
Bu strategiyaning uchta afzalligi bor:
Ko‘chish to‘siqlarini kamaytiradi: foydalanuvchi mavjud aktiv ekotizimini tark etmaydi;
Ko‘p manbali likvidlik: turli zanjirdagi aktivlar likvidlik havzasiga hissa qo‘shadi;
Moslashuvchan kengayish: kelajakda yangi blokcheynlarni tezda qo‘llab-quvvatlash mumkin;
Bu Aster’ning foydalanuvchi qamrovini Hyperliquid’dan kengroq qiladi.
3. Savdo hajmi va TVL’dagi yutuqlar
Defillama ma’lumotlariga ko‘ra, 2025 yil 24 sentabr holatiga: Aster’ning TVL’i 1.8 milliard dollarga yaqin, derivativ DEX’lar orasida yetakchi; 24 soatlik savdo hajmi 540 million dollardan oshgan. Hyperliquid’ning kunlik 1 milliard dollarlik savdo hajmi bilan solishtirganda hali farq bor, biroq atigi bir necha oy oldin tashkil topgan yangi loyiha uchun bu natija juda yorqin.
4. Foydalanuvchi tajribasini optimallashtirish
Aster mahsulot dizaynida imkon qadar CEX’ga yaqinlashgan:
Professional savdo interfeysi: K-chiziq, orderbook, yelka darajasi Binance’ga o‘xshash;
Yashirin order / iceberg order: yirik kapital egalari orderbook’ga ta’sir qilmasdan buyurtma bera oladi.
Rasm 4: Aster platformasida yashirin order reklama sahifasi
Pastroq kechikishli matching: CEX bilan farq ancha qisqardi; qulay UI/UX: yangi foydalanuvchilar uchun o‘rganish oson.
Bu Aster’ga foydalanuvchi tajribasida DEX’dan CEX’ga deyarli to‘liq o‘tishni ta’minladi.
III. Aster va Hyperliquid o‘rtasidagi raqobat holati
Aster’ning tez o‘sishining asosiy sababi — u Hyperliquid bilan aniq strategik kontrast hosil qildi. Ikkala loyiha raqobatini yaxshiroq tushunish uchun asosiy ko‘rsatkichlar, strategik yo‘nalish va foydalanuvchi portreti bo‘yicha tahlil qilamiz.
1. Asosiy ko‘rsatkichlar taqqoslanishi
Rasm 5: Aster va Hyperliquid asosiy ko‘rsatkichlari taqqoslanishi
Ma’lumotlarga ko‘ra, Hyperliquid hali ham mutlaq yetakchi, savdo hajmi va OI bo‘yicha bir necha pog‘ona oldinda. Ammo Aster’ning diqqatga sazovor tomoni: TVL allaqachon Hyperliquid’ning 20% atrofida, bu esa uning kapital jalb qilish kuchi juda yuqori ekanini ko‘rsatadi.
2025 yilda paydo bo‘lgan yangi platforma sifatida qisqa vaqt ichida oldingi qatorga chiqishi, uning modeli haqiqatan ham farqlanuvchi raqobat ustunligiga ega ekanini ko‘rsatadi.
2. Foydalanuvchi portreti taqqoslanishi
Rasm 6: Aster va Hyperliquid foydalanuvchi portreti taqqoslanishi
Boshqacha aytganda: Hyperliquid ko‘proq on-chain Binance’ga o‘xshaydi; Aster esa on-chain “DeFi derivativ supermarket” bo‘lib, aktivlar moslashuvchanligi va kapital samaradorligiga urg‘u beradi.
3. Potensial o‘rnini bosish effekti
Muqim savol: Aster Hyperliquid foydalanuvchilarini tortib oladimi?
Qisqa muddatda: professional treyderlar hali ham Hyperliquid’da qoladi, chunki u yerda likvidlik chuqurroq va matching tezroq; biroq kichik va o‘rta foydalanuvchilar, ayniqsa DeFi o‘yinchilari, Aster’da “bir vaqtning o‘zida mining va trading” qilishni afzal ko‘rishi mumkin.
Uzoq muddatda: agar Aster likvidlik va samaradorlikni to‘ldira olsa, u asosiy foydalanuvchilar uchun birinchi tanlovga aylanishi mumkin; kapital samaradorligi asosiy trendga aylansa, Hyperliquid’ning “samaradorlik ustunligi” foydalanuvchilarni ushlab turishga yetmasligi mumkin. Shuning uchun, Aster’ni “Hyperliquid killer” deb atash mubolag‘a emas, balki ayrim foydalanuvchi guruhlari uchun haqiqiy o‘rnini bosish effekti yuzaga kelishi mumkin.
IV. CZ’ning qo‘llab-quvvatlash effekti
Agar Aster’ning mahsulot ustunligi ichki omil bo‘lsa, CZ’ning qo‘llab-quvvatlashi uning tez mashhurlashishiga tashqi omil bo‘ldi.
Rasm 7, 8: CZ Aster tvitlarini repost qilmoqda
Binance asoschisi sifatida CZ’ning global kripto sohasidagi ta’siri beqiyos. Uning tvitlari, izohlari yoki hatto layklari ko‘pincha token narxiga ta’sir qiladi. Sanoat muhitida CZ “trend belgilovchi” sifatida qaraladi.
Rasm 9: Aster’ning moliyalashtirish tarixi (X’dagi @_FORAB blogidan olingan)
Rasm 10: Aster token narxi
Aster’ning moliyalashtirish tarixi va bozor ko‘rsatkichlarini hisobga olsak, CZ’ga tegishli YZi Labs (sobiq Binance Labs) Aster’ning asosiy investor va inkubatsiya instituti sifatida Aster’ning dastlabki moliyalashtirishida ishtirok etgan. Aster tokeni (ASTER) 2025 yil 17 sentabrda token generatsiya voqeasidan (TGE) so‘ng juda yorqin natija ko‘rsatdi: token narxi eng yuqori nuqtada 2.3 dollar, hozirgi narxi 2.2 dollar, agar CZ’ga tegishli YZi Labs Aster’ning institutsional raundida ishtirok etgan bo‘lsa (bu raund narxi < 0.015U), faqat hozirgi narx bo‘yicha hisoblasak, investitsiya daromadi taxminan 146 baravar bo‘lgan.
Rasm 11: Aster platformasi hamkorlari
V. Kelajak istiqbollari
Xo‘sh, Aster haqiqatan ham Hyperliquid’ning yakuniy raqibiga aylanishi mumkinmi?
Markazlashmagan derivativlar bozori hali ham tez kengayish bosqichida, “bitta yirik o‘yinchi” bosqichiga yetmagan, bir nechta yetakchi platformalarning birga mavjud bo‘lishi uchun joy yetarli. Shu fon’da, Aster “kapital samaradorligi”ga bo‘lgan kuchli talabdan foyda ko‘radi — likvidlik uchun raqobat kuchaygan sari, foydalanuvchilar kapitalni samarali ishlatishga imkon beradigan platformalarni afzal ko‘radi; shuningdek, CZ tomonidan taqdim etilgan resurs va e’tibor yordamida o‘sish imkoniyatlarini kengaytiradi.
Biroq, Aster ham real muammolarga duch keladi: Hyperliquid bilan savdo hajmi, ochiq pozitsiyalar (OI) va foydalanuvchilar soni bo‘yicha hali ham katta farq bor; yangi platforma sifatida, uzoq muddatda xavfsizlik va barqarorlik bo‘yicha bozor sinovidan o‘tishi kerak; qisqa muddatli portlovchi o‘sishdan uzoq muddatli barqaror rivojlanishga o‘ta oladimi — bu jamoa uchun asosiy sinov. Kelajakda bir necha ssenariylar bo‘lishi mumkin: ehtimol Hyperliquid va Aster turli foydalanuvchi guruhlari uchun o‘ziga xos ustunliklari bilan “ikki gigant” sifatida birga mavjud bo‘ladi; agar Aster’ning kapital samaradorligi modeli bozorda ko‘proq yoqsa, savdo hajmi bo‘yicha Hyperliquid’ni ortda qoldirishi ham mumkin; yoki yangi raqiblar paydo bo‘lib, ko‘p qutbli raqobat muhitini shakllantiradi.
Xulosa
DeFi olamida abadiy yetakchi yo‘q. Hyperliquid o‘zining maksimal samaradorligi bilan o‘zini isbotladi, Aster esa kapital samaradorligi va ko‘p-zanjirli strategiyasi bilan ajralib chiqdi.
CZ’ning qo‘llab-quvvatlashi bilan Aster yuqori kutish va e’tiborga sazovor bo‘ldi. U haqiqiy “Hyperliquid killer”ga aylanishi, kelgusi bir yil ichida yuqori o‘sishni saqlab qolishi va xavfsizlik hamda foydalanuvchi ishonchini mustahkamlashiga bog‘liq.
Aniq narsa shuki, Aster allaqachon bozor e’tibor markaziga chiqdi. Keyingi voqealar nafaqat unga, balki butun markazlashmagan derivativlar yo‘nalishining yangi bobini belgilaydi.
