Kiedy liczba 30 bilionów dolarów zostanie oficjalnie potwierdzona w grudniu 2025 roku, całkowita wartość obiegowych obligacji skarbowych wzrośnie w ciągu siedmiu lat do 30,2 bilionów dolarów, a całkowite „zadłużenie państwowe” osiągnie aż 38,4 bilionów dolarów, szybko zbliżając się do ustawowego limitu 41,1 bilionów dolarów.
Jednak jeszcze głębsza zmiana niż sama skala zadłużenia już się dokonuje: fundament niskich stóp procentowych, który przez dziesięciolecia wspierał ten ogromny system zadłużenia, uległ załamaniu. Obecnie roczne wydatki na odsetki w wysokości 1,2 biliona dolarów przypominają samorozrastającą się górę lodową w finansach publicznych, której ogromna, niewidoczna część pod powierzchnią cicho zmienia kurs gospodarki USA i całego świata.
To oznacza fundamentalny punkt zwrotny — kluczowy problem amerykańskich finansów przesunął się całkowicie z kwestii „stanu zadłużenia” na egzystencjalne wyzwanie związane z „przepływem” odsetek.
I. Strukturalna utrata kontroli nad skalą zadłużenia
Osiągnięcie przez amerykańskie obligacje poziomu 30 bilionów dolarów było przewidywane, lecz mimo to jest szokującym, nieuniknionym rezultatem. Jego strukturalne cechy determinują niekontrolowany charakter tego trendu.
● Stroma krzywa podwojenia w siedem lat: W przeciwieństwie do powolnej akumulacji z poprzednich dekad, obecna ekspansja zadłużenia charakteryzuje się zdumiewającym przyspieszeniem. Od 2018 roku skala zadłużenia ponad dwukrotnie się zwiększyła, co oznacza, że dług przybyły w ciągu ostatnich siedmiu lat równa się sumie z poprzednich dziesięcioleci. Krzywa wzrostu gwałtownie się wyostrzyła, wskazując, że czynniki napędzające ten proces wykraczają poza zwykłe cykle gospodarcze.
● Kryzys całkowitego zadłużenia podwójnej dźwigni: Opinia publiczna często skupia się na 30,2 bilionach dolarów obiegowych obligacji, podczas gdy pełniejsze „całkowite zadłużenie państwowe” (wliczając pożyczki wewnątrzrządowe) sięga już 38,4 bilionów dolarów. Odsłania to dwa poziomy problemu zadłużenia: na zewnątrz, konieczność ciągłego zaciągania nowych pożyczek na globalnych rynkach; wewnątrz, fundusze powiernicze, takie jak Social Security, de facto stały się „przymusowymi wierzycielami” rządu, co podwójnie ogranicza pole manewru fiskalnego.
● Realna presja zbliżania się do ustawowego sufitu: Obecny poziom zadłużenia jest już o krok od ustawowego limitu 41,1 bilionów dolarów. Oznacza to, że niemal na pewno w niedalekiej przyszłości Waszyngton ponownie stanie w obliczu ostrego politycznego impasu wokół „limitu zadłużenia”. Problem zadłużenia coraz szybciej wykracza poza sferę ekonomiczną, stając się zapalnikiem chronicznych kryzysów politycznych.
II. Podwójny napęd szaleńczego wzrostu zadłużenia
Stromy wzrost zadłużenia to efekt dwóch następujących po sobie kryzysów: pierwszy to nagły zewnętrzny szok pandemiczny, drugi to wewnętrzna burza polityki wywołana walką z inflacją.
● Dziedzictwo „wojennej polityki fiskalnej” w pandemii: W 2020 roku, aby przeciwdziałać gwałtownemu zatrzymaniu gospodarki, USA uruchomiły „wojenny” model finansowania, emitując w ciągu jednego roku obligacje o wartości 4,3 bilionów dolarów, a deficyt fiskalny przekroczył 3 biliony dolarów. Ten silny zastrzyk ustabilizował gospodarkę, ale też trwale podniósł bazowy poziom zadłużenia, niczym „sztuczne napompowanie” organizmu, które trudno później zredukować.
● „Powolne duszenie” w środowisku wysokich stóp procentowych: Aby zdławić inflację, Fed gwałtownie podniósł stopy procentowe, całkowicie zmieniając mechanizm wzrostu zadłużenia. Wszystkie nowe i rolowane długi Departamentu Skarbu muszą teraz znosić znacznie wyższe stopy niż wcześniej. BNP Paribas wskazuje, że wysokie stopy procentowe sprawiają, iż koszt odsetek sam w sobie staje się kluczowym czynnikiem pogłębiającym problem zadłużenia. Oznacza to, że wzrost zadłużenia przeszedł z zależności od zewnętrznego „doładowania” (nowe deficyty) na samonapędzający się model „autoprodukcji” (kapitalizacja odsetek).
● Efekt „śnieżnej kuli odsetek”: Połączenie tych dwóch czynników tworzy śmiertelną pętlę: wysoka baza zadłużenia × wysokie stopy procentowe = wykładniczo rosnące obciążenie odsetkami. Rdzeniem tej „śnieżnej kuli” nie jest już luźny śnieg, lecz twardniejący lód wysokokosztowych odsetek.
III. Jak bilionowe odsetki przekształcają finanse publiczne
Roczne wydatki na odsetki w wysokości 1,2 biliona dolarów przekształciły się z pozycji księgowej w „czarną dziurę” finansów publicznych, która zaczyna dusić wszystkie inne funkcje budżetu.
● Od „najwyższego akceptowalnego kosztu” do „największego pojedynczego wydatku”: Te odsetki przewyższają sumaryczne budżety większości federalnych departamentów. Nie są już tylko tłem kosztów finansowych, lecz stają się najtwardszym żądaniem przy stole budżetowym, konkurując na równi z wydatkami na obronę, opiekę zdrowotną i inne tradycyjne giganty, stopniowo wypierając je z przestrzeni budżetowej.
● „Pułapka ruchomych piasków” i daremność wysiłków dochodowych: Metafora „ruchomych piasków” użyta przez Citi trafnie oddaje sytuację fiskalną: każdy nowy dochód jest kroplą w morzu wobec bilionowych odsetek. Nawet optymistyczne szacunki, że nowe cła przyniosą 300-400 miliardów dolarów dochodu, są znacznie niższe niż 1,2 biliona odsetek. Kondycja finansów publicznych pogarsza się, a zwiększanie dochodów jedynie spowalnia to pogrążanie, nie zmieniając kierunku.
● „Z góry zajęta” przestrzeń dla przyszłej polityki: Ten sztywny wydatek działa niczym żelazne kleszcze, które z góry blokują zdolność rządu do reagowania na przyszłe kryzysy. Bez względu na to, kiedy nadejdzie kolejna recesja, rząd, chcąc ponownie uruchomić szeroko zakrojone bodźce fiskalne, najpierw będzie musiał zmierzyć się z ogromnym rachunkiem od „wierzyciela odsetkowego”, co poważnie ogranicza elastyczność i inicjatywę polityki fiskalnej.
IV. Fala uderzeniowa rozchodząca się z sali aukcyjnej na cały świat
Wpływ kryzysu zadłużenia rozchodzi się z Departamentu Skarbu USA jako epicentrum, wysyłając nieustanne fale uderzeniowe na globalne rynki.
● Presja emisji i testowanie granic chłonności rynku: Aby pokryć deficyt i zapadające długi, Departament Skarbu już zasugerował „zwiększenie skali aukcji”. Globalne rynki będą zmuszone wchłonąć bezprecedensową podaż amerykańskich obligacji, co może podnieść długoterminowe rentowności, wywołać ponowną wycenę aktywów, a nawet w momentach napiętej płynności stać się wzmacniaczem zmienności rynkowej.
● Paradoks „bezpiecznych aktywów” i strukturalny popyt: Pomimo obaw o trwałość, globalna pozycja dolara i amerykańskich obligacji jako rdzenia systemu finansowego jest w krótkim terminie trudna do zastąpienia. Paradoksalnie, nowe regulacje finansowe (np. wymóg, by stablecoiny były zabezpieczone amerykańskimi obligacjami) mogą lokalnie tworzyć nowy sztywny popyt. Ten „przymus posiadania” to głęboki przejaw strukturalnej zależności globalnego systemu finansowego.
● Zaburzenie „kotwicy wyceny” globalnych kosztów kapitału: Rentowność amerykańskich obligacji jest fundamentem wyceny globalnych aktywów. Wahania i niepewność rentowności spowodowane problemami fiskalnymi USA bezpośrednio podnoszą koszty finansowania przedsiębiorstw na całym świecie, wpływają na decyzje inwestorów transgranicznych i nakładają na już kruchą gospodarkę światową dodatkowy „podatek fiskalny USA”.
V. Impas i wyjścia
W obliczu tego impasu zadłużenia zdominowanego przez odsetki, wybory polityczne są wyjątkowo trudne, a każda ścieżka jest pełna przeszkód.
● Pierwsza droga: „Czekanie na cud” — czyli nadzieja na trwały, bardzo szybki wzrost gospodarczy (znacznie przewyższający stopy procentowe), który rozcieńczy ciężar zadłużenia. Jednak w obliczu starzejącego się społeczeństwa i powolnego wzrostu produktywności, jest to raczej luksusowa mrzonka.
● Druga droga: „Modlitwa o obniżki stóp” — czyli oczekiwanie, że Fed rozpocznie szeroko zakrojony i trwały cykl obniżek stóp, by zmniejszyć koszty odsetek. Jednak to zależy od rzeczywistego opanowania inflacji i może zasiać ziarno kolejnej bańki aktywów i inflacji, więc nie jest to wolny wybór.
● Trzecia droga: „Rekonstrukcja fiskalna” — czyli fundamentalna reforma podatków i wydatków. Obejmuje to poszerzenie bazy podatkowej, dostosowanie struktury świadczeń itp., ale w społeczeństwie o silnej polaryzacji politycznej jest to niczym wojna domowa o wysokiej intensywności i w krótkim terminie trudno oczekiwać przełomu.
Zmęczenie fiskalne pewnej epoki
30 bilionów dolarów długu publicznego i bilionowe odsetki, które z niego wynikają, ogłaszają „zmęczenie fiskalne” pewnej epoki. USA mogą być zmuszone nauczyć się funkcjonować w nowej normie „wysokiego zadłużenia – wysokich odsetek”, gdzie coraz większa część narodowych zasobów strategicznych będzie przeznaczana na „utrzymanie wiarygodności kredytowej”, a nie na inwestycje w przyszłość.
Dla świata oznacza to konieczność ponownego przemyślenia granic bezpieczeństwa rezerw walutowych i aktywnego poszukiwania zróżnicowanych rozwiązań w międzynarodowej współpracy walutowej. Globalny statek gospodarczy wkracza właśnie na nieznane, burzliwe wody, które odzwierciedlają odsetki od amerykańskiego długu — wszyscy pasażerowie muszą zapiąć pasy i zacząć myśleć o zupełnie nowej mapie nawigacyjnej.
